Guía de nomes galegos

O nome grego Érasmos 'amado, desexado' cambiou o seu acento orixinal para converterse en Erasmo. Pero a forma orixinal conservouse en Italia, onde primeiro se transformou en Éramo / Ermo / Elmo, e despois Sant Elmo segmentouse erroneamente en San Telmo, como fixeron os portugueses con San Tiago, os franceses con S. Teignan (por Saint Aignan) e Saint-Chavit (por S. Avitus) e nós, os galegos, con san Mamede, que na forma Amedio produciu san Tomedio, Domedio, Nomedio etc.

San Telmo de Antioquía (séculos III-IV), que en realidade se chamaba Erasmo, foi bispo desta cidade de Asia Menor. Fixérono patrón dos mariñeiros, sobre todo no Mediterráneo, ao identificalo cos lumes que aparecen nos mastros dos navíos despois das treboadas (os fogos de santelmo).

En Galicia ten gran sona san Telmo de Tui. Segundo a tradición, o seu nome era Pedro González Telmo e nacera en 1185 na pequena cidade castelá de Frómista. Era sobriño do bispo de Palencia, e este promovérao para deán da catedral, pero na toma de posesión un cabalo tirouno ao chan e el tomouno como un sinal divino que o instaba á humildade. Renunciou á dignidade de deán e ingresou na orde dos frades dominicos. Uns anos despois abandonou o reino de Castela e veu para o de Galicia, que na altura tiñan reis distintos. Asentouse en Tui e predicou no Baixo Miño e norte de Portugal, ao tempo que colaboraba na construción de varias pontes no Ribeiro, no Baixo Miño e no Val Miñor. Morreu en Tui en 1246.

É patrón de Tui e de Frómista, cidades que se irmandaron en 1985 para celebrar o 800 aniversario do seu nacemento. A súa festa celébrase asemade nas dúas poboacións o luns seguinte ao luns de Pascua. O acto central da de Frómista é unha curiosa procesión cívica de “el Ole”, na noite do domingo anterior.

San Telmo tamén é patrón dos homes do mar (nótese que xa había os fogos de santelmo moito antes de que el nacese), de aí que o atributo persoal da súa imaxe é unha maqueta dun barco que leva nunha man.

Tivo este nome, na súa forma feminina, unha das protagonistas do filme estadounidense Thelma and Louise (1991), dirixido por Ridley Scott.