Guía de nomes galegos

A base deste nome é un topónimo: o dun monte situado entre a fronteira de Galilea e Samaria, onde en época antiquísima se estableceron algúns eremitas, dos cales os irmáns carmelitas son os continuadores. Este monte, Carmelus en latín e Kármelos en grego, chámase en hebreo Karmel, que corresponde ao nome común karmel 'xardín', pola abundancia de flores que medraban nas súas abas, e que fora a estrema entre Israel e Fenicia. Nada ten que ver, polo tanto, co latín carmen 'canto, poema'.

A Virxe do Carme ou do Carmelo foi popularizada polos carmelitas, xa desde a Idade Media. No século XIII, o carmelitano Simón Stock revela que a Virxe se lle apareceu en Londres e que lle entregou un escapulario para librar do lume do inferno a quen morrese con el. Polo tanto, a devoción a esta advocación da Virxe —que, polo menos en Galicia, non entrou ata o século XVIII— só concernía á salvación das almas do purgatorio e do inferno e non ao padroeiro dos mariñeiros, que é moi recente: a xente do mar a quen se encomendaba era a san Telmo, e en Galicia tamén a santo Hadrián e a santa Mariña.

En España será decisivo o decreto da raíña rexente María Cristina de Habsburgo en 1901 polo que se declaraba a Virxe do Carme patroa da Mariña de Guerra, como xa o viña sendo da Mercante. Este decreto provocou unha masiva imposición do nome ao longo do século XX. Nos séculos anteriores, malia ser táboa de salvación para as ánimas, foi un nome practicamente inexistente ata ben entrado o século XIX.

A novela Carmen (1845) de Prosper Mérimée, que inspirou a ópera de G. Bizet do mesmo nome (1873), popularizou o nome en castelán en Europa.

María do Carme Kruckenberg Sanjurjo, escritora e tradutora galega (1926-2015). Carme Alvariño, historiadora (1953-2017). Carmen Arias “Minina”, artista e empresaria (1921-2013), muller de Isaac Díaz Pardo. Carmen Muñoz Manzano, escritora española, coñecida co pseudónimo de Beatriz Galindo (1906-2002). É a muller de Rafael Dieste, exiliada con el en América. Tras a súa morte, foi testamenteira da súa obra.