Guía de nomes galegos

Dun nome franco que chegou á península por vía occitana ou francesa. Procede dun orixinario Hlodwig ou Hlodowig, composto de hlod 'gloria' e o gótico *weig 'loita, batalla', latinizado como Clodovicus ou Ludovicus. Na Galicia medieval atéstanse tanto Lois como Luis, posiblemente acentuados na segunda sílaba. A forma Lois, na cal houbo un desprazamento acentual, é un dos nomes que subsistiu como apelido.

Na monarquía francesa houbo moitos reis con este nome. Na Idade Media o máis coñecido foi Lois IX (1214-1270), san Lois, que polo seu ardor relixioso organizou a sexta cruzada contra o Islam, na cal fracasou, pero aínda así emprendeu a sétima; morreu pola peste en Tunisia e canonizaríao Bonifacio VIII decontado, en 1297, para asegurar a paz con Filipe IV de Francia. Dos dezaoito reis franceses que o levaron, os máis coñecidos foron Lois XIII (1601-1643), Lois XIV o ‘Rei Sol’ (1638-1715) —o monarca absoluto por excelencia—, e Lois XVI (1754-1793), guillotinado en París polos revolucionarios. No trono de España só o levou un, Lois I de Borbón, fillo de Filipe V, en 1724, que reinou seis meses.

Tamén o levaron outros reis europeos (da Xermania, Baviera, Hungría, Sicilia, Portugal etc.). O derradeiro rei de Baviera, Lois II ‘o rei Tolo’, pasou á historia, entre outras excentricidades, por mandar construír entre 1869 e 1886 un custoso castelo neomedieval nos Alpes bávaros, concibido como un escenario para as óperas de Wagner; arruinou o seu reino con esta obra.

Foron moitos os galegos destacados así chamados, entre eles os seguintes: Luís Porteiro Garea (1889-1918), xurista, cofundador das Irmandades da Fala; Luís Amado Carballo (1901-1927), poeta, Días das Letras 1992; Luís Caruncho (1929-2006), pintor; Luís Pimentel (1895-1958), poeta e médico, Día das Letras Galegas en 1990; Luís Tobío Fernández (1906-2003), escritor e político; Luís Seoane (1910-1979), pintor e escritor, Día das Letras Galegas de 1994; Lois Pereiro (1958-1996), poeta, Día das Letras Galegas de 2011.

Así mesmo, Luis Suárez Miramontes (A Coruña 1935 - Milán 2023), o único futbolista masculino de España gañador dun Balón de Ouro, considerado en 1960 o mellor xogador europeo.

Coa forma feminina do nome salientamos a Luísa Villalta Gómez (1957-2004), escritora en galego e violinista, homenaxeada co Día das Letras Galegas 2024. Luisa Viqueira Landa (1918-2014), bióloga e activista e Luísa Crestar Díaz (1908-1988), bibliófila e poeta.

Músicos como o alemán Ludwig van Beethoven (1770-1827) e o estadounidense Louis Armstrong (1901-1971); escritores como o portugués Luís Vaz de Camões (1524-1580) e o italiano Luigi Pirandello (1867-1936); o biólogo francés Louis Pasteur (1822-1895) e o cineasta español Luis Buñuel (1900-1983), entre outros moitos.