Levaron este nome tres reis altomedievais do noroeste peninsular. Os máis coñecidos foron Vermudo II (século X) e Vermudo III (século XI), os dous membros dunha dinastía galega que gobernou o reino de Galicia desde a corte establecida en León; convencionalmente pódense denominar reis “galaico-leoneses”, a pesar de que a historiografía española só os ten, indebidamente, como reis leoneses.
A Vermudo II (982-999), fillo de Ordoño III, coroouno a poderosa aristocracia galega do seu tempo fronte a Ramiro III. Foi o primeiro rei unxido na catedral de Santiago. Ramiro III e Vermudo II reinarán asemade de 982 a 985, o primeiro na parte oriental do reino (León e Castela) e o segundo na occidental (Galicia e Portugal). Á morte de Ramiro, Vermudo farase co control de todo o reino galaico-leonés, contando co apoio dos magnates galegos, que, á altura, eran quen de quitaren e poñeren reis; o seu herdeiro Afonso V será educado polo conde galego Mendo González. Durante este reinado e o anterior de Ramiro foi cando o xeneral musulmán Almanzor realizou as súas temidas ceifas (de 977 a 1002); unha das máis terribles foi a de Compostela (997).
Vermudo III (1028-1037), neto de Vermudo II, será o derradeiro rei dunha dinastía de orixe galega. Foi coroado na igrexa de Santiago, como o seu avó. Nos documentos consta como imperator domnus in Gallecia. Axiña se tivo que enfrontar ao seu cuñado o navarro Fernando, casado coa súa irmá Sancha, que intentaba apropiarse de terras do condado de Castela. Para impedilo marchou á fronte dun exército e pola súa imprudencia —adiantouse en solitario ao encontro co inimigo— atopou a morte na batalla de Tamarón (1037). O seu pasamento convertería a súa irmá Sancha en herdeira lexítima do trono galaico-leonés, e, grazas a ela, o seu marido acabou por ser coroado rei nove meses despois, con moito receo por parte da nobreza e da Igrexa galegas.
