Guía de nomes galegos

Procede, a través do latín eclesiástico Bartholomaeus e do grego Bartholomaîos, do arameo Bar Talmai, de bar 'fillo', e Talmai, nome propio que algúns identificaron co grego Ptolomeo.

Bartolomeu foi o máis enigmático dos doce apóstolos de Cristo; mesmo a súa personalidade é un misterio. No Evanxeo de san Xoán chámaselle Natanael. Suponse que exerceu o seu apostolado en Armenia, onde sofreu o martirio de ser esfolado, e así é representado na arte. En Galicia ten bastante culto, pois é titular de 37 parroquias e moitos santuarios.

É tristemente famoso na historia europea o episodio do masacre de protestantes na noite de san Bartolomeu (París, 23-24 de agosto de 1572), ordenado pola monarquía católica francesa.

Frei Bartolomé de Las Casas (1474-1566), quen denunciou os abusos dos conquistadores españois cos indíxenas americanos; Bartolomé E. Murillo (1617-1682), pintor sevillano; Bartolomeu Dias (c. 1450-c.1500), navegante portugués descubridor do cabo da Boa Esperanza no sur de África, cando buscaba a ruta das Indias.

O clérigo andaluz Bartolomé Sagrario Molina publicou en 1550 unha Descripción del Reyno de Galizia, que constitúe unha apaixonada defensa de Galicia e dos galegos contra os desprezos que naquela época eran habituais na corte real española.

O navegante pontevedrés Bartolomeu García de Nodal, xunto co seu irmán Gonzalo, levou a cabo entre 1618 e 1619 unha expedición marítima para explorar a Terra de Fogo, a illa ao sur do estreito de Magalhães; hai quen afirma que foron os dous irmáns os que denominaron “río Gallegos” ao río máis austral da Patagonia arxentina (na súa desembocadura nacería a cidade de Río Gallegos, capital da provincia de Santa Cruz), e tamén descubriron a illa de Diego Ramírez, a terra americana máis austral.

Bartolomé de Raxoi (Pontedeume 1690 - Santiago 1772), arcebispo de Santiago entre 1751 e 1772. En 1776 mandou construír na praza do Obradoiro compostelá un edificio para albergar o Consistorio, os cárceres e o Seminario de Confesores; hoxe é coñecido como o Pazo de Raxoi.