Guía de nomes galegos

A palabra Barca, que se empeza a rexistrar no latín serodio, parece hispánica, quizais ibérica, pero axiña se difundiu polo Mediterráneo, no xermánico e no celta. Posiblemente significase 'caixón, artesa' ou semellante; dela deriva a palabra barco.

A Nosa Señora da Barca é unha advocación mariana galega que conta cun santuario na vila de Muxía. A súa orixe está nunha antiga lenda en que a Virxe aparece transportada nunha barca de pedra, lenda que se repite noutras costas atlánticas, e que se acabaría ligando á suposta presenza do apóstolo Santiago en Galicia, segundo a cal este recibiría a visita da Virxe María, trasladada en carne mortal desde Palestina. Como testemuño quedarían as pedras dos Cadrís (a barca) e de Abalar (o mastro e a vela), aínda que para outros é á inversa. Os historiadores Vicetto e Murguía interpretaban esta lenda como unha cristianización de antigos cultos prehistóricos.

A construción da primitiva ermida da Virxe talvez fose promovida no século XII polos monxes de Moraime, pero é a principios do século XVIII cando o culto a esta advocación recibe o pulo máis importante; pola construción do gran santuario que vemos hoxe e tamén pola publicación de Antonio de Rioboo e Seixas de La barca más prodigiosa (1728), libro no que este cóengo e historiador intenta dar probas da aparición da Virxe ao Apóstolo en Muxía, pois outros eclesiásticos da época só admitían como verdadeira a aparición da do Pilar de Zaragoza.

O culto á Virxe da Barca foi aumentando e o seu santuario acabaríase convertendo nun dos máis populares centros de peregrinación dos galegos. Á romaría de 1853 asistiu unha mociña de 16 anos, Rosalía de Castro, e a esta celebración dedicaríalle un longo poema que publicaría en Cantares Gallegos (1863). Do ano 1903 data o conto Na romaría da Barca, do escritor baiés Enrique Labarta. En 1935 a editorial Nós publicaba os seis poemas galegos de Federico García Lorca, un deles titulado “Na romaxe de Nosa Señora da Barca”. Entre 1930 e 1960 os poetas muxiáns Paz Lestón e López Abente tamén lle dedicaron poemas á Virxe e á súa romaxe. Son incontables as cántigas populares do Cancioneiro da Barca; unha delas fora a inspiradora da poesía de Rosalía.

O bautizo da primeira muller con este nome en Muxía data de 1904; o seu padriño foi o escritor Gonzalo López Abente, tío dela. É curioso que non volva aparecer na parroquia outra bautizada así chamada ata as dúas últimas décadas do século XX. Hoxe é un nome vivo na vila e no concello muxián.