Guía de nomes galegos

Nome feminino tomado do nome da antiga sé da diocese compostelá, situada no actual concello de Padrón. É un topónimo prerromano de significado escuro. Ningunha das hipóteses etimolóxicas propostas ata o momento (do grego, vasco, precéltico…) son satisfactorias. Desde as últimas décadas do século XX Iria converteuse nun dos máis frecuentes nomes distintivos galegos para mulleres e expandiuse por todo o Estado español.

No imperio romano Iria era unha antiga cidade galaica do convento xurídico lucense, situada na vía per loca marítima (‘a máis próxima á costa’) de Braccara (Braga) a Asturica (Astorga). No ano 74, baixo o mandato de Vespasiano, transformouse en municipium e tomou o nome de Iria Flavia, en honra á familia do emperador.

Foi sé episcopal sufragánea de Braga no Baixo imperio romano, no reino suevo da Gallaecia (409-585) e tamén coa incorporación deste ao reino visigodo a partir do ano 585.

Segundo o cóengo e historiador Antonio López Ferreiro, Iria tivo 28 bispos santos. O bispo iriense Teodemiro foi quen identificou como sepulcro de Santiago o achado nunha necrópole de Compostela a principios do século IX. Segundo o lendario relato xacobeo, tras a decapitación do apóstolo Santiago en Palestina (século I), unha barca de pedra sen remos nin velas trasladou milagrosamente por augas do Mediterráneo e do Atlántico o corpo de Santiago a Galicia, acompañado por sete discípulos; o desembarco tería lugar en Iria, o porto da translatio, actualmente no concello de Padrón.

O descubrimento da tumba apostólica fixo que douscentos anos despois se trasladase a sé episcopal de Iria a Compostela, no ano 1095, durante o reinado do monarca ástur-galego Afonso II o Casto.

Malia ser considerado un nome feminino galego implantado na últimas décadas do século XX e nas primeiras do actual, o certo é que na documentación do Arquivo Histórico da Universidade de Santiago aparecen algunhas mulleres con este nome que viviron nos séculos XVI e XVII, como Iria Gil Vallo, de 1558, ou Iria Rodríguez Taboada, de 1610.