A crueza da guerra nas fermosas ilustracións de Román Navarro

Despois de case un século da aparición de Proezas de Galicia de José Fernández y Neyra, Andrés Martínez Salazar, levado polas súas inquietudes historiográficas e lingüísticas, decide reeditar en 1893 esta emblemática obra.

Trátase dunha curiosa e singular edición, formalmente moi diferente da primeira de 1810. A súa singularidade concrétase nunha serie de aspectos:
Na edición de 1893, a obra orixinal aparece enriquecida cun interesante prólogo do editor e cunhas fermosas ilustracións de Román Navarro e Urbano González, que xa por si soas fan sublime esta pequena xoia.

En canto á transcrición do texto, o editor leva a cabo un experimento ortográfico consistente en transformar o galego empregado nel nunha especie de galego fonético, como el mesmo explica no prólogo:

"… pero se observa, sin embargo, en la ortografía adoptada por el autor, cierta tendencia al fonetismo, y esta particularidad me ha sugerido la idea de prescindir, en la reimpresión de este librito, de la llamada etimológica…y ensayar en el gallego la ortografía fonética, ya que no existen Academias oficiales, ni particulares, que legislen sobre este punto, ni se haya escrito tampoco el más elemental compendio de ortografía gallega".

Deste xeito, suprime do alfabeto as letras C, H, J, K, V e Y, facendo as correspondentes substitucións, como se pode constatar, por exemplo, na palabra "qonbersazion".

Ademais destas cuestións intrínsecas, o editor preséntanos a obra nun formato físico que non deixa de sorprender polas súas pequenas dimensións. E se pequeno é o libro, máis diminuto é o tamaño da grafía e das ilustracións, polo que nos atopamos ante unha edición miniatura, que dificulta un tanto a súa lectura, mais engádelle un toque de orixinalidade.

Así pois, queda constancia de que Martínez Salazar non foi un simple editor que se limitou a reimprimir a obra, senón que realizou un labor que a dotou dunha personalidade única.

O exemplar da Real Academia Galega é un dos poucos que se conservan desta fermosa e singular edición.