Johan de Cangas, Meendinho e Martin Codax representan a extraordinaria eclosión de creatividade que, na nosa lingua, estourou en Galicia no período medieval.

Os nosos homenaxeados trobaron en galego nun período da nosa historia no que a lingua, considerada habitualmente como galego-portugués, agromaba como expresión da alta literatura. Na lírica medieval encontramos, asemade, préstamos de procedencia galo-románica debido ás primeiras peregrinaxes a Compostela.

A lírica trobadoresca é a primeira manifestación literaria da lingua galega. No século XII espállase desde Provenza, o seu territorio orixinal, por case toda Europa. No entanto, a lírica medieval galego-portuguesa posúe características propias e unha grande produtividade e orixinalidade. A cantiga galego-portuguesa máis antiga da que se ten noticia é "Ora faz ost'o senhor de Navarra", un escarnio político escrito por Johan Soarez de Pávia e datado entre 1196 e 1198. A nosa lírica medieval esténdese ata mediados do século XIV, sendo habitual establecer o ano 1350, data do testamento do Conde D. Pedro. Tras esta época de esplendor prodúcese unha etapa de decadencia coñecida como a "Escola galego-castelá", antesala dos Séculos Escuros da literatura galega.

As cantigas da lírica galego-portuguesa constitúen un conxunto de 1679 cantigas profanas e 427 cantigas relixiosas. Son textos manuscritos, musicados e coleccionados nos chamados Cancioneiros. Coñécense tres grandes Cancioneiros -Cancioneiro d'Ajuda, o Cancioneiro da Biblioteca Nacional de Lisboa e o Cancioneiro da Vaticana- aínda que contamos tamén con seis documentos breves que achegan información, como por exemplo a Tavola Colocciana, unha listaxe de autores de cantigas e, sobre todo, o Pergamiño Vindel.

Moi pouco sabemos dos nosos trobadores Johán de Cangas, Meendinho e Martin Codax e son tamén escasas as obras que poden atribuírselles. Comparten, no entanto, algúns aspectos. Trátase sempre de cantigas de amigo, un tipo de composición breve na que a voz poética é unha muller namorada que se dirixe ao seu amigo, habitualmente ausente nese momento. Ademais, os autores comparten orixe. Probablemente os tres proceden do entorno da ría de Vigo: Johan de Cangas da zona do Morrazo, Meendiño de Redondela ou Vigo e Martin Codax de Vigo, polas numerosas referencias á cidade nas súas composicións.

Johan de Cangas foi un trobador do século XIV do que conservamos tres cantigas de amigo sobre o Santuario de San Mamede. O elemento máis importante das súas composicións é o mar.

Meendinho foi un trobador que viviu entre o século XIII e XIV do que conservamos unha única cantiga de amigo, considerada entre as máis importantes da lírica galego-portuguesa: "Sediam'eu na ermida de San Simón".

Martín Codax viviu entre a segunda metade do século XIII e comezos do século XIV. Del conservamos seis composicións que están recollidas nos Cancioneiros e tamén no Pergamiño Vindel, gardado na Pierpont Morgan Library de Nova York. As cantigas atribuídas a Martin Codax son as seguintes: "Ondas do mar de vigo", "Mandad'ey comigo", "Mia yrmana fremosa treydes comigo", "Ay Deus se sab'ora meu amado", "Quantas sabedes amar amigo", "En o sagrad'en Vigo" e "Ay ondas que eu vin veer". No pergamiño consérvase, ademais, a notación musical das cantigas, o cal supón unha excepción dentro da nosa lírica medieval.

Ramón Lorenzo sobre os trobadores da Ría de Vigo.