Samuel Diz e Belén Vaquero interpretan composicións musiciais do exilio mexicano para poemas galegos.
Fonte: RAG
Xosé LuÍs Pastoriza, Víctor F. Freixanes, Pilar Cagiao, Belén Vaquero, Ramón Villares, Samuel Diz e Ricardo Gurriarán.
Fonte: RAG
O presidente da RAG, Víctor F. Freixanes, presenta a derradeira xornada do simposio das Letras Galegas 2022.
Fonte: RAG
Ricardo Gurriarán, presentado por Ramón Villares, trazou o percorrido biográfico do homenaxeado.
Fonte: RAG
Samuel Diz rescatou a figura do violinista Xesús Dopico Ferreiro, primeiro presidente do Padroado da Cultura Galega en México.
Fonte: RAG
Xosé Luís Pastoriza abordou a relación de Florencio e Ramiro Isla Couto.
Fonte: RAG
A historiadora Pilar Cagiao centrou a súa intervención no exilio mexicano e as relacións de Delgado Gurriarán con intelectuais do país que o acolleu.
Fonte: RAG
O director da Sección de Historia da RAG, Ramón Villares, presenta a Ricardo Gurriarán.
Fonte: RAG
Samuel Diz e Belén Vaquero interpretan composicións do exilio mexicano para poemas galegos.
Fonte: RAG
Samuel Diz nun momento da actuación musical que lle puxo o ramo ao simposio.
Fonte: RAG
Belén Vaquero nun momento da actuación musical que lle puxo o ramo ao simposio.
Fonte: RAG
O simposio, organizado co apoio da Xunta de Galicia e do Ministerio de Ciencia, Innovación e Universidades, rematou cunha actuación musical de Samuel Diz na guitarra clásica e da soprano Belén Vaquero. O repertorio incluíu pezas para poemas de Amado Carballo, Álvaro Cunqueiro, Augusto Casas e Xosé María Álvarez Blázquez asinadas polo lugués Xesús Bal y Gay e María Teresa Prieto e Rodolfo Halffter –todos eles, coma Florencio, exiliados en México–, e mais unha canción de cego harmonizada por Gustavo Durán.
O profesor de Filosofía da Universidade de Santiago de Compostela Xosé Luís Pastoriza trouxo ao encontro a relación entre Delgado Gurriarán e Ramiro Isla Couto durante a guerra civil e o primeiro exilio. “Tras a caída de Cataluña en mans do exército sublevado en febreiro de 1939, os dous coordinaron os labores de axuda aos refuxiados galegos internados nos campos de concentración franceses. Co apoio económico da diáspora galega na Arxentina e das Sociedades Hispanas Confederadas nos Estados Unidos, lograron xestionar a saída cara ao exilio en México e Chile nos ‘barcos da liberdade’. Foi esforzo republicano e galeguista desenvolvido en man común no medio de enormes dificultades económicas e políticas, coa derrota final da República e os preparativos da segunda guerra mundial”, resume o investigador.
Un deses barcos da liberade era o Ipanema, ao bordo do cal Florencio Delgado Gurriarán chegaría ao exilio mexicano acompañado, entre outros, de Xesús Dopico Ferreiro, primeiro presidente do Padroado da Cultura Galega en México. Samuel Diz, especializado na recuperación da música orixinal da Xeración do 27 e o legado cultural do exilio do 39, presentou a relación inédita entre ambas as figuras. “O de Xesús Dopico é un dos nomes destacados e, paradoxalmente, máis descoñecidos do exilio galego en México”, explica o investigador, que se mergullou en 2017 nos arquivos mexicanos e españois para trazar o percorrido biográfico do músico nado en Ferrol no ano 1902.
O autor ao que a Real Academia Galega lle dedicou este ano o Día das Letras Galegas desenvolveu un intenso labor como axente cultural do galeguismo e participou activamente nas iniciativas do Padroado da Cultura Galega canda Xesús Dopico e outros persoeiros. “Un ano despois da súa constitución en 1953, o Padroado publicaría Presencia de Galicia en México, contando a nivel musical coa colaboración de Xesús Bal y Gay, quen asina o texto Alalá y muiñeira e La Generación Gallega de 1925, xunto a un ensaio do propio Xesús Dopico dedicado a Concepción Arenal a carón da Pandeirada e o Nocturno da noiva jarocha de Florencio Delgado Gurriarán”, repasa Samuel Diz.
En paralelo ao programa radiofónico dominical Hora de Galicia, no que Delgado Gurriarán tivo un papel destacado, a comunidade galega organizou outras actividades culturais, como o concerto ofrecido por Xesús Dopico a beneficio do propio Padroado, xunto aos compositores españois Pablo de Sarasate, Manuel de Falla e Rodolfo Halffter. O programa centrouse nas obras de Haendel e Bach, pero na prensa Horacio Casas, outro dos galeguistas que chegou a América a bordo do Ipanema, avanzaba que Dopico deleitaría o público con algunha obra galega, engade o investigador.
Delgado Gurriarán, Xesús Dopico, Rodolfo Halffter, Xesús Bal y Gay ou María Teresa Prieto e outras das persoas que se mencionarán esta tarde foron acollidas en México, o primeiro país entre os americanos na recepción de españois no momento en que o poeta valdeorrés chegou á outra beira do Atlántico, apunta Pilar Cagiao. A historiadora centrouse na súa intervención na especificidade de México como destino, e non só polo número de exiliados que recibiu e a relación de Delgado Gurriarán coa intelectualidade mexicana. “México foi o país americano máis activo no momento de adoptar unha política oficial respecto do tema dos refuxiados. A política solidaria de Lázaro Cárdenas fixo que a meirande parte de exiliados escollese este destino, incluso moitos que nun primeiro momento optaran por outros países”, detalla a profesora de Historia Contemporánea da USC.
O propio Delgado Gurriarán dedicaríalle ao presidente Cárdenas un poema, “Nenia a Tata [pai en lingua purépecha] Lázaro” en agradecemento por esa política que levou a México unha parte destacada da intelectualidade española que escapou da ditadura. “O noso exilio, que non nos desvencellou da Terra, foi bon para nós e para a nazón que nos acolleu. Houbo moitas e diferentes opinións encol de nós na terra anfritrioa, mais se fixésemos un inquerimento sobre eles comprobariamos que foron máis e millores as favorábeis”, reflexionaría tempos despois sobre este fenómeno o propio Delgado Gurriarán no seu discurso de ingreso na RAG como membro correspondente, unha das publicacións da Academia co gallo das Letras Galegas 2022.
A RAG tamén editou Co anceio de volver. Conversas con Florencio Delgado e Celia Teijeiro, volume ao coidado de Ricardo Gurriarán que reúne a conversa que Delgado Gurriarán mantivo en 1979 coa antropóloga catalá establecida en México Dolors Pla (1954-2014) para o arquivo da historia oral do exilio español no país que os acolleu a ambos, nunha versión traducida ao galego e editada para a ocasión; e mais a entrevista que o propio Ricardo Gurriarán lle fixo á dona do homenaxeado, Celia Teijeiro, en 1998.
