O manuscrito autógrafo de Rosalía en galego conservado na Real Academia Galega.
Fonte: Arquivo da RAG
O manuscrito autógrafo de Rosalía en galego conservado na Real Academia Galega.
Fonte: Arquivo da RAG
Postal do pazo de Hermida.
Fonte: Arquivo da RAG
Postal dunha vista panorámica desde Lestrobe.
Fonte: Arquivo da RAG
En Lestrobe están situadas as Torres de Hermida, propiedade da familia materna de Rosalía de Castro, lugar onde a autora pasou longas tempadas en diversas etapas da súa vida, e onde naceron os seus fillos xemelgos, Ovidio e Gala, o 2 de xullo de 1871. Este recuncho da Terra de Iria á beira do Sar aparece citado nun dos poemas máis célebres de Cantares gallegos (1863), o que empeza dicindo:
Como chove miudiño,
Como miudiño chove,
Como chove miudiño,
Pola banda de Laíño,
Pola banda de Lestrobe.
É posible que nunha das súas paradas en Lestrobe a poeta recollese na volta do pazo -nun labor de documentación etnográfico mais tamén literario- os catro cantares deste manuscrito que foi transcrito e publicado en Rosalía de Castro, autógrafos poéticos (2017), unha edición da RAG ao coidado de Henrique Monteagudo.
O documento conta con tres cantares populares no recto e outro máis no verso. Os dous primeiros, en forma de copla, tratan un tema de natureza apícola que tolera segundas lecturas máis mundanas. A terceira e cuarta peza, de maior extensión, trasladan, no primeiro caso, unha arenga de contido fraterno e comunal. No segundo, un laio polo paso do tempo e as súas glorias caducas en ton admonitorio.
Os outros dous documentos que o arquivo da RAG sobe a Galiciana, escritos en castelán, son “Más rápidos que el rayo” e “Postrimerías”, todos eles seguramente salvados da queima de manuscritos de Rosalía por se atoparen entre documentación do seu home, Manuel Murguía.
Lestrobe
Unha abella con modo
desfai o enxamio todo
E si se pon de rizos
fura vinte cortizos.
Otro
A mala abella ela sola
as abellas bota fóra
E si se pon de querquenas
fura vinte e catro entenas.
Irmáns seamos
e de nós teñamos
e si non temos de nós
andaremos sin calzós,
cal por riba cal por baixo
nin nos quedará mantelo
nin nos quedará refaixo,
i anque seamos irmáns
comamos do noso trigo
e traballémolo cas nosas mans.
Anque fun ben, xa che fun,
anque che fun, xa non son,
anque gastei charreteras
hoxe gástoche calzón.
Calzós roxos, pucha branca
socos brandos, faixa ancha,
i anque levo feridas no peito,
a falar delas non teño direito,
que has de saber,
miña pícara nova
que quen foi e non é,
é como si non fora.
