Víctor Freixanes, Ana Acuña, Alonso Montero, Malores Villanueva e Ramón Nicolás.
O acto, celebrado na Academia, contou coa presenza, entre outros, do conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, Jesús Vázquez Abad, do secretario xeral de Cultura, Anxo Lorenzo; do reitor da Universidade de Santiago de Compostela, Juan Casares Long; do fiscal xefe de Galicia, Carlos Varela; do deputado Guillermo Meijón; da directora xerente da Cidade da Cultura, Beatriz Loroño, da concelleira de Cultura da Coruña, Ana Fernández; da vicerreitora de Estudantes, Deporte e Cultura da UdC, María José Martínez López e do director xeral da Corporación Voz de Galicia, Lois Blanco.
Imaxe das autoridades asistentes ao acto.
Os membros numerarios Luz Pozo Garza e Salvador García-Bodaño foron os encargados de abrir o acto coa lectura de dous poemas en memoria do senlleiro galeguista nado en Lourenzá en 1913. A seguir, a vocal da Fundación Penzol, María Dolores Villanueva Gesteira, trazou no seu discurso unha visión panorámica da extensa biografía de Don Paco e do seu longo historial de servizos a Galicia, desde a súa temperá toma de contacto en 1931 co activismo cultural galego a través de Lois Tobío e o compostelán Seminario de Estudos Galegos, ata a súa decisiva e modernizadora xeira como presidente desta institución por volta do cambio de século. Entre esas dúas datas, María Dolores Villanueva salientou feitos como a súa delongada amizade con Castelao e fidelidade á causa do galeguismo político, quer na súa vizosa etapa republicana –formando parte da Federación de Mocedades Galeguistas, do Partido Galeguista, da comisión redactora do Anteproxecto de Estatuto, e de empresas editoriais como A Nosa Terra, Vieiro ou Alento- quer logo do golpe militar do 36, cando, inhabilitado para o exercicio do ensino polo novo réxime, teima na reconstrución do Partido Galeguista xunto con Gómez Román e Ramón Piñeiro, restablece a comunicación coa comunidade galega no exilio colaborando, por caso, de xeito asiduo no Galicia Emigrante de Luís Seoane, e toma parte na fundación da editorial Galaxia en 1950, da revista Grial en 1963 e da propia Fundación Penzol. "A súa foi unha vida de entrega total a Galicia que superou os atrancos impostos pola Guerra Civil e as súas dúas estadías na cadea", concluíu Villanueva Gesteira.
Malores Villanueva e Ramón Nicolás.
O profesor e crítico literario Ramón Nicolás centrou a súa intervención na análise das colaboracións en prensa de Fernández del Riego ao longo dos anos 50 e 60 publicadas no xornal Faro de Vigo, dirixido naquela altura por Leal Insua. Segundo este estudoso, os artigos de Don Paco tiñan a intención de "divulgar e darlle visibilidade á nosa literatura mediante críticas que eran máis ben xuízos de carácter impresionista sobre a obra dos nosos principais escritores e que tiñan unha marcada vontade de lle resultar accesibles ao lector". Estas columnas, escritas ao primeiro de xeito exclusivo en español, foron empregando de xeito crecente o galego co pasar dos anos, e constituíron, xunto coas pezas de Otero Pedrayo, a única testemuña escrita do galego na prensa da época.
A profesora Ana Acuña pasou revista no seu discurso á obra Escolma de poesía IV publicada por Galaxia en 1955, na que Fernández del Riego elabora unha antoloxía consultada de cincuenta autores contemporáneos que empregan o galego como lingua literaria, e que aparecen recollidos cunha selección da súa obra lírica e unha autopoética. Esta obra gozou dun inmediato éxito de público e puxo a semente dunha polémica que había durar moito tempo: a do establecemento da lingua como criterio exclusivo á hora de determinar a nación literaria dun escritor. Coa exposición do debate mantido nas páxinas de La Noche entre os partidarios –Méndez Ferrín e Rodríguez Mourullo- e detractores desta norma –González Alegre e González Garcés- púxolle o ramo a profesora Acuña á súa disertación.
Víctor Freixanes, Ana Acuña e Alonso Montero.
"Fernández del Riego formou parte dunha xeración que torceu o vento da Historia", con estas palabras resumiu o académico Víctor Freixanes a contribución de Fernández del Riego ao mantemento da nosa cultura nos tempos sombrizos do franquismo. O autor de O triángulo inscrito na circunferencia examinou na súa alocución o labor como xornalista e editor da figura homenaxeada. "Del Riego foi músculo e pulmón de numerosos proxector xornalísticos, pois el posuía instinto de xornalista e sabía que a clave está en chegar á xente". No que atinxe ao seu traballo como editor á fronte de Galaxia, Fernández Freixanes comentou: "El foi o primeiro editor moderno de Galicia. Comprendeu axiña que a súa misión consistía en detectar as necesidades do corpo social e conectalas cos creadores do momento, e isto foi o que fixo precisamente con Cunqueiro, a quen recuperou para as nosas letras".
O presidente da Academia, Alonso Montero, salientou na súa alocución a importancia que para a divulgación da nosa literatura tivo a publicación en 1951 da obra Historia de la literatura gallega de Fernández del Riego, nun contexto histórico no que o coñecemento do noso herdo cultural era de moi difícil acceso para as xeracións máis novas. Alonso Montero rematou a súa intervención subliñando o carácter fortemente subversivo e simbólico do colofón desta obra de del Riego na que aparecen citados en galego os nomes dos obreiros encargados da manufactura do libro.
