Acción da empresa Fraga (1922)

Imaxe dunha acción da empresa Fraga
Imaxe dunha acción da empresa Fraga


Isaac Fraga Penedo (O Carballiño, 1888), que realizou os seus estudos no Seminario ata os 15 anos e, aos 18, debido a problemas económicos na súa familia, emigrou a Buenos Aires, foi o propietario da empresa Fraga. Na cidade arxentina comezou a súa descuberta do cinematógrafo e, unha vez conseguidos os cartos necesarios para regresar a Galicia, mercou un proxector e viaxou polas vilas galegas amosando o novo invento. En 1909, aproveitando a popularidade da Exposición Regional Gallega en Santiago de Compostela, instalouse na carballeira de Santa Susana cun espectáculo de atraccións -cine e variedades- que tivo unha grande acollida. Este éxito permitiulle alugar algúns locais na cidade: o Principal, o Apolo… A súa expansión culminou en 1913, grazas aos dereitos de explotación de Quo vadis? en exclusiva para Galicia. En 1914, reinvestindo as ganancias, comezou a súa expansión polo territorio galego, chegando a controlar medio centenar de salas en Galicia e no norte de España.

Nos anos vinte, a empresa Fraga xa xestionaba ou era propietaria da maioría das salas estables de Galicia e, algo máis tarde, sería unha das máis importantes do Estado Español, instalando a súa sede en Madrid. En 1921 Isaac Fraga debutou como produtor e presentou a serie documental España en África, con guión de Alejandro P. Lugín. Nesta nova faceta, mostrou grande interese polo cine bélico e, debido a este interese, chegou a coñecer os militares Millán-Astray e Francisco Franco, achegándose ás súas posicións perante a sublevación do 18 de xullo. Neste período creou Films Patria e impulsou a realización da serie ¡Arriba España! La Reconquista de la Patria (1936-1938).

En 1930 presentou en Vigo o primeiro filme sonoro de ficción proxectado en Galicia. En 1948, e tamén en Vigo, inaugurou o Teatro-Cine Fraga, emblema da empresa. Desde os anos 40, a empresa coñeceu unha época de crecemento que acadou o seu cumio nos anos 70. A partir de entón, a empresa Fraga iniciou un declive progresivo que culminou coa morte, en 1982, do empresario e fundador.

O deseño é obra de Camilo Díaz Baliño, que traballou para a empresa como deseñador e como escenógrafo. Díaz Baliño non só tiña vínculo laboral con esta empresa, senón tamén familiar: o seu fillo Isaac era o afillado de Fraga, como pode constatarse no seu nome, xa que o costume era que o afillado levase o do padriño. Tamén a súa irmá, Mercedes, leva o nome da muller de Fraga.