O COMPROMISO COA LINGUA E COA CULTURA. CARTA A XAQUÍN LORENZO NO DÍA DAS LETRAS GALEGAS Manuel González González
Secretario da Real Academia Galega
Irmán Xaquín: Permíteme que che trate de irmán como o adoitaban facer os teus maiores da Xeración Nós e moitos dos teus compañeiros do Seminario de Estudos Galegos, aínda que quen o faga sexa a persoa a quen ti chamabas o rapaz do carro, desde que nos coñecemos a través do querido Manolo Taboada, que a morte nos arrebatou prematuramente, e ao que tanto botamos en falta. Daquela non che pasaba polo maxín que o rapaz podería un día estar nun acto coma este homenaxeando a túa memoria e tratando de facer xustiza ao teu exemplo. Eu ben sei que ti non aspirabas a isto, non lles dabas importancia ás glorias da persoa, reservabas toda a túa enerxía para a gloria e a memoria do teu pobo; por iso permíteme, irmán, mestre, amigo Xocas que che explique por qué a Real Academia Galega considerou que debías ser presentado á sociedade como exemplo, como modelo neste Día das Letras Galegas: Estabas convencido de que Galicia tiña un tesouro, un tesouro manifestado nos seus castros, nos seus petróglifos, nas súas construcións populares, nas súas cantigas, nos seus costumes, en fin, na súa cultura material e espiritual, pero fundamentalmente na súa lingua. Esa lingua que ti tanto amaches cultivándoa tal como saía da boca do pobo, por iso, por riba de recomendacións normativizadoras, ti nunca renunciaches a iste, a il, a ouvir, a faguer e mesmo figuen, nin ao léxico aprendido nas terras de Lobeira, onde circulaban cada día as palabras que che quedaron gravadas desde a túa adolescencia, como portairo, arrigadeiras do liño, rangalleiro, calaceiro, gangos, churir, torterizo, apatular, carrouceira, ramboia, e tantas outras que fuches refrescando ano a ano durante as túas vacacións. Nos teus textos e no teu verbo sempre estiveron presentes o infinitivo conxugado, o futuro de subxuntivo, as interpolacións entre o pronome persoal átono e o verbo, como estaban presentes nas cantigas que con tanto agarimo e dedicación recolliches da boca das xentes da Limia Baixa. Para ti, o gran problema de Galicia era, e eu diría que segue sendo, o da incapacidade para transmitirlles ás novas xeracións a existencia deste tesouro. No fondo, querido Xaquín, trátase do problema da identificación como pobo, trátase do problema de sentírmonos orgullosos do que somos, e este é o gran desafío
239 Nº 365
