O PRÍNCIPE LAGARTO, de V ila de Calvos Xosé Ramón Mariño Ferro
Xaquín Lorenzo e Vicente Risco son, como se sabe, os máis grandes etnógrafos galegos da súa época. Sábese menos que son tamén dous dos máis grandes da Península. Etnógrafos complementarios, Risco dedicouse á cultura espiritual, da que, cunha agudeza extraordinaria, soubo ver a súa orixe medieval e os seus paralelos en Europa. E Xocas describiu en detalle a cultura material e deixounos magníficos debuxos dos carros, xugos, apeiros, casas, redes, ferramentas, cestas e outros obxectos. Pero tamén recolleu cantigas, romances, contos, e describiu romarías e máscaras do entroido. Nas monografías Vila de Calvos ?en colaboración con Cuevillas? e Parroquia de Velle ?dos mesmos e Fernández Hermida? aparecen versións moi interesantes de contos marabillosos. Noutro traballo analicei un dos máis ricos e complexos, ?Brancaflor?. Aquí intentaremos aproximarnos ao mundo máxico de «O Príncipe Lagarto», que se contaba na vila de Calvos de Randín.
Era o rei e a raíña dun país, que non tiñan fillos, iestando un día a raíña asomada no balcón víu pasar por baixo un lagarto e dixo: ?Quen me dera ter un fillo, anque fora como ese lagarto. En efeuto, salíu embarazada e no seu tempo deu a luz un rapaz igoal a un lagarto. Pasaron anos e un día o príncipe lagarto díxolle a su mai: ?Eu quérome casar. ?¿E con quen te vas casar, queridiño? É millor que se che tire esa ideia da cabeza porque ó fin ninguién te vai querer. E contestoulle o príncipe: ?Boeno. Eu quérome casar. Ientón a mai foi falar con tres irmás que eran moi probes para ver se querían o seu fillo. E como as tres dixeron que sí, propúxolles a raíña que a que resistise os beixos do príncipe aquela había ser a que casara. Foi a mais vella e o chegarlle o lagarto onde o peito xa quedou desmaiada. Foi a segunda e pasoulle o mesmo e foi a mais nova e dixo: ?Pois eu hei resistir. E así pasou. O lagarto subíu, baixou, e beixouna canto quixo, iela tan campante. Chamaron os padriños, foron onda o abade, e casáronse. E pro outro día da boda a raíña faloulle a sua nora: ?¿Qué tal pasaches a noite, miña filla? ?Moi ben. ¡Ai si vira que mozo bonito é o príncipe cando se quita de noite a pelica do lagarto! Ientre as duas ordearon de que cando il estivera durmindo roubarlle a pelica e queimarlla para que nona volverá a por, e de esa forma andivera sempre como os demais homes. E así o figueron. Mais á mañá perguntoulle o príncipe á sua muller: ?¿Onde me puxeches o vestido? ?Eu non che sei de il. ?Pois xa que non sabes nada, ou mo tras ou marcho polo mundo adiante.
197
Nº 365
