UN IDEÓLOGO SINGULAR: MANUEL MURGUÍA E AS BASES DA NACIONALIDADE DE GALICIA1
Por XUSTO G. BERAMENDI
Como sabemos, Manuel Martínez Murguía (18331923) pertence á segunda xeración de provincialistas, herdeira directa do primeiro agromar galeguistaprogresista de 18401846. Con esas actitudes básicas, Murguía manterá un protagonismo público ininterrompido dende mediados do século XIX ata a primeira década do XX. Nestas páxinas centrareime na análise do seu pensamento, polo que só farei alusión ás súas actuacións políticas, periodísticas ou culturais cando sexa imprescindible para a axeitada exposición do obxecto deste artigo.2 Dado o forte historicismo do seu pensamento, o seu labor como ideólogo nace ó fío das súas primeiras reflexións sobre o pasado. Precedidas dunha intensa actividade como periodista político, literato fracasado e crítico literario en numerosos periódicos de Madrid e Galicia na década dos cincuenta, as primeiras produccións historiográficas de Murguía datan de 185966, nas obras que van dende La Primera Luz ó ?Discurso Preliminar? e os dous primeiros tomos da Historia de Galicia. Nestes escritos principia a superación do pensamento provincialista nunha transición que, por ser tal, presenta incoherencias e que o propio Murguía non completará ata vinte e tantos anos despois, cando sente os fundamentos teóricos do rexionalismo liberal. Pero agora apuntan claramente xa, baixo a permanencia dos postulados básicos do provincialismo, novos elementos conceptuais que permitirán transcendelos. Este Murguía mozo participa plenamente do progresismo historicista propio do provincialismo (1861b):
Hemos recogido la herencia sagrada de los pasados siglos, y los siglos venideros han de pedirnos cuenta de ella [...] Estamos en un época de transición, gime la humanidad en su larga y dolorosa gestación, y mientras que los unos, llenos de fe en el porvenir, sonríen a la felicidad futura, buscan otros en el pasado recuerdos de una tranquila quietud que hoy parece estarles negada. Unos esperan, creen, aman ese porvenir que ha de libertar al hombre de todas las esclavitudes; otros dudan y desconfían de lo venidero, piensan si la libertad que se anuncia será una esclavitud más, lloran las perdidas creencias y maldicen de este siglo.
