Estudios e investigacións sobre o P. Sarmiento
BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
SARMIENTO E A LEXICOGRAFÍA GALEGA Antón Santamarina. ILG
O contacto e compromiso de Sarmiento con Galicia e co galego foi contado múltiples veces polos seus biógrafos; este é, por outra parte, un incidente da súa biografía que o bieito confesa repetidamente nos seus escritos; por exemplo, nunha carta do 14.1.1751 dirixida ó padre Rábago [=CR]1 di que ?apenas cumplí en 9 de marzo los 15 años de mi edad [nacera o 9.3.1695], cuando a 3 de mayo de 1710 salí de la villa de Pontevedra para Madrid a tomar el hábito en este monasterio de San Martín. Desde entonces hasta hoy jamás he ido a Galicia sino el verano de 1725, que saliendo del colegio de Oviedo para Madrid, rodeé por Pontevedra, y el año de 745 con el fin del Santo jubileo de Santiago pasé desde el capítulo de Valladolid a aquella ciudad y después de haber rodeado las costas marítimas, me detuve en Pontevedra aquel otoño?. Nos anos 175455 volve estar en Galicia: desde Pontevedra o 16.1.1755 escríbelle a Terreros a importante carta sobre a orixe da lingua galega [=CT]2; e ese día bota contas: despois de 1710, as tres veces que estivo de paso en Galicia foron só 18 meses. Así é que ?desde el año dicho [de 1710] nunca hablé ni leí, ni escribí tres períodos en lengua gallega, y en cuanto a leer, apenas sabía que hubiese monumentos escritos en ese idioma hasta que el dicho año de 45 que vi infinitos pergaminos y papeles y leí tal cual por curiosidad? [CR]. Non conta como foron aproveitados para a observación e cultivo da lingua galega os seus primeiros quince anos; posiblemente foi un rapaz coma todos; só insiste con frecuencia, xa na súa maturidade, cando fala das linguas que coñece, que a galega é a única que mamou e na que ninguén o instruíu. Durante todo o período 17101745 non sabemos moi ben cal foi a súa actitude cara ó galego. Segundo el ?los gallegos que salen fuera del reino están en la posesión de hacer especial estudio de olvidar su lengua? [CT]; e mesmo os que se quedan e ?tienen hebilla en los zapatos hacen estudio de huir de la lengua que han mamado por no manchar el armiño del idioma castellano pegadizo al uso del país? [Obra de 660 pliegos, 5.685]3. Ata o ano 45, xa entrado na cincuentena, abundan pouco as súas opinións sobre o galego e por iso non podemos tela certeza se el tamén foi un galego típico, dos que saen do reino ou quedan nel, e por algunha razón depuxo o odio (se o tivo) contra a lingua mamada. Fose o que fose, autoodio ou indiferencia, no ano 51, case sesaxenario, no ?Plano... para formar una General descripción Geográfica de España? ó falar da súa viaxe do 45 a Galicia, que percorre caderno en man, como ?preguntón insufrible?, fai un acto de contricción cando ten que recoñecer que ?bien castigado salí de mi curiosidad? porque se ve obrigado a recoñecer que ?siendo así que soy de Galicia por todos los costados, sabía más de la
189 Nº 363
