MEMORIA DE DON XOSÉ MARÍA, EDITOR Víctor F. Freixanes
O meu compañeiro de edición e amigo, Manuel Bragado, deseña nas páxinas que preceden un retrato histórico e documentado de Xosé María Álvarez Blázquez, editor. Non é cousa de repetir as informacións e noticias que na súa intervención debulla. Súmome a elas. Nestas liñas, a xeito de complemento, quixera evocar a persoa do noso homenaxeado e a súa significación no ámbito da actividade editorial, difícil de arredar da actividade cultural e mesmo política. Noutro lugar teño citado a Giulio Einaudi (19121999) o editor italiano que entre as décadas dos anos 40 e os anos 70 do pasado século sobre todo, marca un dos fitos da edición democrática en Europa. Einaudi distinguía a edición de cultura da edición de mercado. A edición de mercado, que nos nosos días é a que domina, caracterízase polo lucro económico: edición ao servizo case exclusivo da demanda, desprazando a un segundo ou terceiro lugar outras propostas, na procura do beneficio económico e do negocio comercial. A edición de cultura, pola contra, concíbese como unha proposta continua de ideas (mesmo de ideais), a prol dun compromiso intelectual e político cara a construción das sociedades e dos imaxinarios colectivos, no discurso da tradición do pensamento e da intelixencia: lectores críticos, que é o mesmo que dicir cidadáns libres e informados, enmarcados nun tempo histórico e nun país (nunha cultura). Nin que dicir teño que Xosé María Álvarez Blázquez, que dende moi novo, en sendo estudante de maxisterio, xa amosara a súa vocación non só polas letras (Abril, 1932), senón pola industria da edición (Cristal, 1932), pertence a esta segunda categoría. A revista Cristal, que nace en Pontevedra da man de Xosé María Álvarez Blázquez e do seu amigo, tamén poeta, Xoán Vidal Martínez (19041994), forma parte da nómina de publicacións literarias que, no marco da Segunda República sobre todo, pero tamén dende antes, xorden en Galicia a prol das letras, o pensamento e a creación literaria: Nós, Ronsel, Alfar, Yunque, Resol, Logos, Papel de color... O primeiro número de Cristal, da que o Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades fixo edición facsimilar en 1998, aparece o 25 de xullo de 1932. Tiña daquela Xosé María Álvarez Blázquez dezasete anos, e Xoán Vidal Martínez, vinte e oito. Podemos supoñer que o peso principal da publicación estaba máis no segundo ca no primeiro. Mais en calquera caso, a vocación e os intereses do futuro editor, que publica ese mesmo ano o seu primeiro libro de poemas (en castelán), empezaba a definirse. De Cristal saíron dez números, o primeiro de 8 páxinas, o derradeiro, que era dobre (maioxuño de 1933) de 24, ademais dalgunhas páxinas de publicidade a maiores, con
127 Nº 369
