UN DIARIO DA UL T I M I D A D E (SOBRE DÚAS CLAVES DE VERBA QUE COMENZA) Arcadio LópezCasanova
Universitat de València
DIARIO LÍRICO E SUXEITO DA ULTIMIDADE Os dous poemarios galegos que nos deixou María Mariño Palabra no tempo (1963) e Verba que comenza (1990/1994) responden a unha madureza vital (escribiunos na década final da súa vida, cumpridos xa os cincuenta anos) e a unha poderosa, ben trabada unidade cosmovisionaria. Tal unidade queda determinada, na súa raíz, por unha radicada extremosidade vivencial, i.e., un agónico postulado dos signos da existencia, e mais por un foco artellador, unha matriz temática guieira de todo o conxunto: a vivencia do Tempo (Morte) como axente agresor dunha dramática acción perversa, e, a partir de aí, a representación recoñecemento e asunción dunha existencia coutada, escindida, fendida. Agora ben, esa vivencia e tal representación amósase logo, en cada un dos libros, dende perspectivas ou con modulacións diferentes. No seu primeiro poemario Palabra no tempo, e segundo expliquei noutras páxinas (2007: 15 e ss.), os signos da protagonización corresponden a un suxeito da desposesión asolagado no desconcerto e no desacougo, que vive afundido en íntima confusión por esa acción perversa que fende a súa existencia. Un suxeito, xa que logo, abalado en extravío polo sentimento do baleiro, pola incapacidade de ?ver? e ?entender? (atopar sentido, orientación), e que, por veces, faise un suxeito da procura á agarda de sinais reveladores e guieiros da súa existencia. En Verba que comenza, o segundo poemario (resultado dunha escrita intensa no derradeiro ano da súa vida), cambia como diciamos a perspectiva, e trátase agora dun suxeito que asume a conciencia de límite, e que se abre tensivamente ós signos da ultimidade; dito doutro xeito, un eu que vive de certo a revelación do seu final, da presenza da Morte, e cumpre no seu dicir lírico co que tan iluminadoramente postulaba Novoneyra no retrato de Anxel Fole (1990: 199):
Ollar aberto que abre e tenta o couto do inralvabre! Ollar que pergunta clama e di: Non podo non ser nin ser así!.
Pois ben, a primeira gran clave de Verba que comenza radica ó meu entender en que ese suxeito da ultimidade aberto ó abismo do límite, mancado pola certeza do final,
53 Nº 368
