BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
Estudios e investigacións sobre o P. Sarmiento
Goyanes. Custa traballo supor que Sarmiento, ó redactala tivera empregado as mesmas palabras que utiliza na pasaxe dos Elementos Eimológicos, e moito menos admitir que Goyanes completou a copia orixinal con pasaxes autobiográficas que tiña lidos na súa obra. En consecuencia, para nós, no que Fr. Martín se ocupaba no verán de 1714 era en copiar alfabetos, ler na biblioteca de San Martín, e divertirse en formar un diccionario grego. En outubro do mesmo ano vén a Salamanca para estudiar teoloxía e permanece no colexio de San Vicente ata principios de xuño de 1716. Alí, entre os seus divertimentos filolóxicos, menciona a copia de corenta alfabetos orientais tomados de Ambrosio Theseo. Da súa época salmantina afloran, á parte da súa visión da Universidade, francamente negativa, recordos filolóxicos, tanto nas Conjeturas coma no seu Glosario e nalgunhas outras obras; falando do río Alberche advirte ?en Salamanca llaman así al arroyo que pasa por el lugar? (Conjeturas, 38 v.), o nome do ?Teso?, ?paseo de Salamanca en donde se hace la feria. Covarrubias dice se llamó así porque nunca se rompe el terreno y siempre está tieso. No creo tal cosa; llámase teso porque está en alto y es como un altozano?. Cando volve a Madrid, pasa o verán na biblioteca do convento, e en novembro parte como pasante ó colexio de Eslonza; da súa estancia alí tamén nos deixou recordos filolóxicos, o máis curioso, e que completa unha pasaxe de Feixoo, é o do asno Julio: ?Téngase presente la graciosa historia, que el Ilustrísimo Señor Feijoo pone en su Teatro Crítico, de aquel pollino del monasterio de S. Pedro de Eslonza, colegio de Pasantía de monges benitos, y al cual llamaban Julio. El llamar siempre julio al pollino manso que tenía el colegio para ir a León a buscar las cartas, etc., prueba que julio no significaba persona sino cabestro. Siendo colegial el dicho señor Feijoo, se llamaba julio el pollino actual, y ya venía por tradición ese nombre. Casi veinte años después, cuando yo fui pasante en dicho colegio, también se llamaba julio el pollino sucesor; y así se fue continuando hasta que no sé quien comenzó a ponerle otro nombre muy impropio para borrico, y muy ridículo para el empleo. Se debe pues restituir el nombre de julio al pollino que al presente es, o en adelante fuere en dicho colegio. Se le debe rectificar su ortografía, escribiendo, no Julio, que no viene al caso, ni al borrico, sino xulio, que viene clavado al borrico y empleo, como a sus antecesores. Y que se le quite el don, pues ni sus antepasados le han tenido, ni él le debe tener. Julio a secas se llamaba en mi tiempo, xulio a secas se debe llamar, de aquí en adelante, y escribirse así, pues la S de su raíz subula, es de las sibilantes, que se transforman en X, y jamás en J? (Glosario, f. 348 r.349 r.). Este ilustre burro, do que Feixoo (Racionalidad de los Brutos) nos recorda os seus feitos e Sarmiento o seu nome, tiña o costume de escapulirse da corte, e abrir a súa porta se non a pechaban ben, os xoves, para non ter que ir a León, cousa que non facía os demais días de semana. (BB. AA. EE. LVI, 136 b.). Alí mesmo oe dicir que nun documento do dito mosteiro figuraba unha estraña cláusula: ?Pónese en él una gallina de renta, pero con la calidad que no diga pi ni clo; esto es:
Nº 363 130