BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
Estudos e investigacións sobre Xosé María Álvarez Blázquez
patente xa; somentes Don Denís tiraba da súa lira os sons ben concertados, armoñosos, quentes, de unha tradición poética que se ía esvaíndo manseliñamente sen remedio. Don Denís inzouna aínda por uns anos, cos xigantescos folgos do seu tempo amante; atrás dil, nin en Portugal, nin en Galicia, nin en Castrela, ficarían máis que sombras, ecos vagos, voces tristeiras, todo coma mergullado nunha brétema anterga, que tarde esparexería pola forza dun novo sol.
Outra vez a intuición poderosa e a potencia evocadora da lingua de Xosé María Álvarez Blázquez, veleiquí. Podería eu turrar do fío do tapiz crítico que Xosé María tecera coa súa erudición e perspicacia poética (rara alianza, abofé) ao longo da vida. O resultado do seu traballo e da súa lealdade vital e intelectual a Galicia foi xurdio. Moito do sistema de valores e a historia da literatura galega tal como son comunmente aceptados foi ideado por Xosé María Álvarez Blázquez, singularmente no que se refire á poesía medieval e á literatura dos anos da Decadencia, pro non só. Seguramente na comunicación de Xosé Ramón Pena a este Congreso verase máis claramente o que eu defendo. Só quixera engadir que, así no tempo medieval como no que se vén chamando o dos Séculos Escuros, Xosé María non só cualificou e definiu literariamente senón que tamén, mediante un pertinaz e escravo labor de investigación, fixo xurdir do esquecemento, do pozo piago da ignorancia, da incuria producida pola colonización secular de Galicia, autores e textos dos que non sabiamos nada ou que tiñamos menosprezados. A débeda que a nosa cultura contraeu con Xosé María é incalculábel. No ano 1953 Xosé María publicou un libriño titulado Cancioeiro de Monfero, o cal se presentaba ao lector como unha compilación recentemente descuberta de poemas galegos medievais. O colofón databa a impresión no día dos Santos Inocentes e no título rezaba moi claramente o topónimo Monfero. Coa mención dos Inocentes e co topónimo castelanizado (Xosé María sabía ben e pensaba que os seus lectores eran coñecedores de que o cenobio se chamaba na Idade Media Monfeiro) xa debían estar todas as indicacións sinaladas para que ninguén caese en engano. Xosé María non podía ser nunca un frívolo nin un mentirán. Iso si, da lectura de Cancioeiro de Monfero tírase a conclusión de que o noso autor coñecía moi ben os recursos dos trobadores. Tanto, que con este opúsculo lles rendía a máis requintada das homenaxes: o pastiche. Lido como tal, o divertimento literario resulta toda unha delicadeza facturada para coñecedores. Desde outro punto de vista, o Cancioeiro ou Cancioneiro de Monfero ou de Monfeiro, pola depuración e verdade poética dos seus textos, leva a poesía neotrobadorista ao seu cume máis alto e confórmase simultaneamente como o monumento fúnebre de tal tendencia. Despois dese exercicio de feituría xa nunca ninguén podería escribir cántiga ningunha neotrobadoresca sen que o sorriso do lector a invalide de xeito irremediábel. Outra lección, esta volta práctica, de Xosé María Álvarez Blázquez.
Nº 369
166