Alocucións académicas sobre o P. Sarmiento no Día das Letras Galegas
BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
SARMIENTO E A LINGUA GALEGA* Francisco Fernández Rei
Excmo. Sr. Presidente da Xunta, Excmo. Sr. Presidente da Academia, Excmo. Sr. Presidente do Consello da Cultura, Excmos. membros da Academia, Ilmas. Autoridades, señoras e señores. Hai agora 26 anos, nos meses de maio e xuño de 1976, percorrín por primeira vez as comarcas que estreman coa Galicia administrativa para facer inquéritos para o Atlas Lingüístico Galego. Naqueles momentos tanto en Galicia como nas serras e vales da estreita franxa galegófona que vai do Rañadoiro ó Penedo dos Tres Reinos era moi grande o desprestixio social da lingua que empregaban os nosos posibles informantes, porque para eles o galego era fundamentalmente unha lingua oral, como o era na época de Sarmiento. A finais dos anos 80 e comezos dos 90 volvín en diversas ocasións a estas terras de lingua galega, terras que D. Javier de Burgos afastou de Galicia na división provincial de 1833. A situación da lingua na Galicia administrativa comezara a cambiar radicalmente, pois por primeira vez na súa milenaria historia o galego se convertera en lingua cooficial e pouco a pouco ía entrando en moi diversos ámbitos de prestixio, con obrigatoriedade da súa ensinanza para tódolos nenos e con incorporación como lingua vehicular do ensino. No eido científico déranse en poucos anos fortes avances no seu estudio. No meu segundo percorrido á Terra EoNavia e ó Bierzo non vin recoller léxico nin gravar etnotextos, senón participar como oínte ou como relator en moi diversos encontros nos que dun xeito ou outro se analizou a complexa problemática lingüística e social do galego do occidente de Asturias, León e Zamora, reducido a ámbitos informais, nun proceso de aceleradísima substitución, particularmente no Bierzo. Acudir de novo a Vilafranca, a esta histórica sesión na que a Real Academia Galega, por primeira vez na súa historia, se despraza a unha vila das comarcas galegófonas que estreman coa Galicia administrativa para a celebración do Día das Letras Galegas, é para min unha inmensa satisfacción, creo que compartida por calquera persoa preocupada pola dignificación social do galego en todo o seu territorio. Ben sei que o feito de que a Academia non viñese antes a esta franxa estremeira non quere dicir que non tivese moi presente a existencia do galego eonaviego, berciano e portelao. Tívoo en conta cando na recente reforma dos seus Estatutos estableceu que o obxectivo fundamental da institución é o ?estudio da cultura galega e especialmente a ilustración, defensa e promoción do idioma galego?, á vez que explicitou que por idioma galego se entende ?o propio de Galicia, así como as súas variantes faladas nos territorios exteriores (Asturias, León e Zamora)?.
211 Nº 363