292
BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
VALENTÍN PAZ ANDRADE
Hai uns versos que rematan o poema terceiro do doído Pranto matricial, dedicado 'in memorian' a Alfonso Daniel Rodríguez Castelao, con quen tivo compartido ilusións e mágoas, nos que o poeta e amigo lembrado fai fermosa profesión das cousas/ nas que os homes deixamos en anacos/ os anacos da ialma. Recollamos, cordialmente, estas palabras emocionadas para gardarlle fraterna e fonda memoria, pois nelas se contén a máis nidia síntese do espírito que animou o seu pulo vital, dende que o corazón lle comezou a pulsar fóra das entrañas maternas o 23 de abril de 1898 en Lérez, á beira mesmo de Pontevedra, e a onde os seus restos serían levados para repousar eternamente, despois de morrer no Sanatorio de Fátima, en Vigo, o día 19 de maio de 1987. Entre unha data e maila outra, un fecundo periplo de oitenta e nove anos que PazAndrade soubo encher con bondade e intelixencia, con xenerosidade e con plural capacidade de traballo que o converteron, ó mesmo tempo, nun home benquerido e admirado polo seu trato humano e polo seu exemplar galeguismo aínda nos tempos máis duros. Ó tempo de comezar en Compostela a carreira de leis, no ano 1919, participou xa na II Asambleia Nazonalista Galega e interveu no mitin proxectado para os universitarios, onde empezou a amosala oratoria apaixonada e vibrante que lle sería peculiar. Daquela, entra en contacto cos persoeiros e os compañeiros que loitan polo fomento e afirmación do movemento autonomista, iniciándose así na defensa e difusión duns ideais políticos que, en máis dunha triste e tráxica ocasión, lle
ocasionarán atentados, multas, desterros e mesmo pena de cárcere, pero que a pesar de todo habería manter inalterables ata o derradeiro alento. Valentín PazAndrade, soubo compaxinar e complementar, activamente, o exercicio da avogacía, a actividade económicoempresarial no sector pesqueiro e a dedicación ó xornalismo, ó ensaísmo e á vocación literaria. En 1924, adquire a propiedade e asume a dirección en Vigo do xornal, liberal e independente, 'Galicia', no que foi xefe de redacción Roberto Blanco Torres. Despois, pasaría a dirixila revista 'Industrias Pesqueiras'. Participou nos programas da FAO (Food and Agriculture Organization), dependente das Nacións Unidas, en distintas áreas de Sudamérica. Tomou contacto cos exiliados e coa emigración no Centro Galego de Buenos Aires, que o convidou en dúas ocasións a pronunciar conferencias, e noutros moitos puntos do continente americano. As primeiras publicacións que poñen de relevo esta dobre e arraigada vocación, aberta ó eido literario e ó eido económico, distanciaríanse, sen embargo, no tempo para producírense, inicialmente, neste último aspecto, respecto do que cómpre consideralo como un pioneiro dos modernos traballos arredor das cuestións e preocupacións socioeconómicas galegas, así, os primeiros resultados do seu ilusionado intento de abranguer ese profundo amor, en 'corpo e alma', que sempre sentiu pola súa patria galega. Corporalmente, continuando co estudio da súa problemática económica e dando ó prelo ?tras dos dolorosos quebrantos da Guerra Civilobras como a edición chilena de P r i n c i p i o s d e