BOLET?N DE LA REAL ACADEMIA GALLEGA 11
Manda o Rey
cuxueyren,
que peneyren,
que amasen,
que se casen (n.o 74).
? Todos repet?an "cuxueyren" y ninguno sab?a lo que quer?a decir.
Pregunta a su hermano por el juego, lo recuerda ?ste, pero tam
poco sabe el sentido de la enigm?tica voz. "Por acaso o? a una
aldeana que dijo joeyra, que era el cribo para separar el joyo" y
al punto penetr? el significado de la expresi?n, que por haberse
olvidado el sentido de joeyra "cribo para limpiar el trigo del joyo"
y por consiguiente del verbo indicador de la acci?n "joeyrar",
. hab?a pasado a ser enigm?tica entre los ni?os pontevedreses. En
los medios agr?colas y entre las viejas aldeanas a?n se conser
vaban vigentes el sustantivo y su correspondiente verbo. "Cu
' xueyren" era una deformaci?n motivada por la falta de sentido
y arrimo de la palabra dentro del sistema l?xico gallego, en vez
de un anterior "que joeyren". De esta experiencia y de algunas
otras similares va a nacer su norma de que ni?os y ni?as, viejos
y viejas ser?n siempre los mejores depositarios de la tradici?n
idiom?tica. Por eso le veremos siempre atento a recoger las co
plas populares, ya las recientes como la madrile?a que le vale
para evidenciar la tradici?n lin?f era de Galicia:
Todos los garrochones
van a Galicia
a vestirse de lienzo
y traer camisa (n.? 60).
O aquellas otras que ofrecen la caracter?stica "singular de la len
gua gallega" de comenzar ex abrupto o por un vocativo, y que
tienen ya su antecedente en el "Santo da barba dourada":
Santo San Justo da Fraga,
casamenteiro das vellas,
por qu? non cas?is as mozas
qu? mal vos fixeron elas? (no 163).