BOLETIN DE LA REAL ACADEMIA GALLEGA 447
espa?ola. Dendes do .1874, data, en que pra el`. encet?base a mo
derna cr?tica independiente das letras espa?olas, ningu?n a coi
dara merecente de nombranza: nin . Clar?n, 'nin Palacio Vald?s,
nin Valera, nin don Marcelino nas ?Cien mejores poes?as?... 0
seu namoro ten moito da ledicia do que atopa un tesouro acocha
do e quer mostralo a todos (21), Cando, ? cabo, chega o intre
en que a cantora, o s?mbolo de Galicia, entre, polas portas de
Oxford, nas escollas e nos libros de testo, festexa que se te?a
crebado o impeitizo (22). Pra aquel silencio achara o alcume
propio: ?aterrador?. Mais, este calar, anon ser?a, tam?n, un si?o
do cerco que, a un tempo, nos arreda e nos leva ? poes?a certa?
De outro xeito de calar vai falarnos Azor?n pouco desp?is: ?El
silencio, ahora silencio del silencio?. Abr?rase unha porta pra
chegar a Rosal?a, a de unha ?Vida? sua; inda quedaban outras
pechadas: o segredo do que fora o seu fogar, o fogar mesmo.
Como na ?forma inm?vil? dos Cancioneiros, Azor?n enguedella
as? outro . tema, o da ?casi?a?, o do ?lar? padron?s. E chama
?s galegos das Am?ricas, pra que non deixen de perda ?el s?m
bolo de una tierra que ellos aman tanto y que es una de las m?s
hermosas de Espa?a?.
Rosal?a tivo outro fogar no esprito de Azor?n. ?Rosal?a: No
has muerto, tu imagen est? viva en el coraz?n de cuantos ama
mos la pura delicadeza l?rica y detestamos las bambollas oficia
les y las iniquidades que hacen marcharse de la patria a los
buenos. Rosal?a: En tu cara de bondad y de tristeza se leen
como t? has dicho en uno de tus poemas, ?las inquietudes vagas,
las ternuras secretas?. As? remataba o cami?o de ?Andando y
pensando?, en 1929. Moito ti?a ainda que tornar Rosal?a, sempre
Rosal?a, ? sua veira, nas horas da saudade (23).
Galegos de lembrad?a
Nados na Galicia ou vinculeiros dela, pasan polas follas dos
libros de Azor?n, con trazos leves, reveladores. Antre todos, pra
(21) Rosal?a de Castro, en ?Cl?sicos y. modernos?, 1913. La fertilidad
de Rosal?a nas ?Notas Epilogales?. Rosal?a, en ?Andando y pensando?,
1929, cap. XXX.
(22) Su sonrisa triste. Evocaci?n, en ?Leyendo a los poetas?, 1945.
(23) Id. ?d.