BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
Estudos e investigacións sobre Xaquín Lorenzo Fernández
XVI, cando Pontevedra, grazas a el, foi a cidade máis populosa de Galicia (Cfr. CALO, 2003). Diciamos atrás que D. Xaquín non cita bibliografía, sobre todo nos traballos de etnografía mariñeira, e chega a asegurar que non hai nada feito anteriormente. Non obstante, unha lectura atenta permítenos detectar algúns autores que influíron nel de maneira evidente. Imos velo cuns exemplos. Cando nos explica os aparellos do xeito, di o seguinte: ?O xeito consiste nunha serie de pezas, denantes 20 ou 25, hoxe cinco, de setenta metros de longo cada unha por dazaoito de outo; cada peza está formada por unha rede de algodón con malla de 2 ou 2,5 cms? (LORENZO, 1962: 335). Benigno Rodríguez Santamaría, falando do mesmo aparello di: ?Primitivamente este arte se componía de veinte a veinticinco piezas de 24 metros de largo cada unha por cuatro de alto... Hoy se compone el jeito de unas cinco piezas nada más, que tienen 70 metros de largo cada una por 18 de alto y malla de dos a dos y medio centímetros de lado del cuadrado...? (RODRÍGUEZ, 1923: 494). A coincidencia das medidas é máis que sospeitosa ?considerando a gran variedade que sempre houbo de porto a porto e mesmo de armador a armador como para non recoñecer a influencia deste autor en D. Xaquín. De Rodríguez sabemos que recolleu estes datos antes de 1911, polo que a coincidencia do número de pezas que se usaban antes daquela data e, para ser máis precisos, antes de 1884, ano no que se decretou a liberdade de medidas nos aparellos, incide no mesmo. É de todos ben coñecida a habilidade que o autor tiña para o debuxo, maña herdada de seu pai e perfeccionada con máis dun mestre. Os seus debuxos etnográficos son modélicos e, sen embargo vemos que os que ilustran as artes de pesca, feitos pola súa man, están nidiamente inspirados nos daquel autor. De non ser así, tería moi difícil a súa percepción, considerando que, cando un non iniciado chega a un porto, o que realmente pode ver no peirao é unha morea, máis ou menos grande, de panos e trallas con cortizadas e chumbos; pero a forma da rede está totalmente oculta e nin hai espazo nin é probable que os mariñeiros se prestaran a lle estender un aparello de máis de cen brazas para que o mirara ben. Necesariamente tivo que contar cuns modelos, e aí estaban os dicionarios de Benigno Rodríguez. Con moita probabilidade, o apartado dedicado ó cerco real sexa debedor do magnífico e exhaustivo traballo sobre a Confraría do Corpo Santo de Pontevedra de Casto Sampedro ou do máis próximo Arquivo de Mareantes de Filgueira Valverde. Ó falar da casa mariñeira, vemos a foto dunha ?casa do remo? que, no seu pé, indica textualmente a autoría de Carré Aldao, aínda que despois, ó non haber bibliografía, non apareza a Xeografía deste autor. Poderiamos seguir citando e dando pistas que nos axudarían a ver cales son as fontes que, con maior ou menor intensidade, empregou D. Xaquín para facer os apartados do mar, dese pé, para el tan estraño, que lle faltaba para completar o trespés da esencia, da alma de Galicia.
Nº 365 48