70 BOLET?N DE LA REAL ACADEMIA GALLEGA
do pa?s deber?n rexeitar todo artificio encobridor da s?a persoa
lidade diferenciada, e ter?n que traballar nunha discipri?a de
identificaci?n cos propios valores e cos valores aut?nticos da cul
tura universal. Daquela traspirar? na alma galega un af?n de
criaci?n nova, de vital?simo rexurdimento, e ampla e gozosa ro
maxe polas estradas liberadoras.
O leitor intelixente da obra de Castelao reconoce mesmamen
te nela talentos considerables e unha xenerosa indinaci?n de
moralista social, tanto na pintura dos feitos como na captaci?n
dos rasgos m?is espresivos de cada persoaxe. Outra particula
ridade singularizadora do autor ? o seu tino pra bautismar ?s
s?as criaturas coas notas m?is axeitadas e reveladoras da s?a
fisonom?a moral.
Castelao foi, esencialmente, un grande dibuxante cun faiscar
de aguzado humorismo. Dos seus sentimentos de solidaridade
hum? testemu?a a s?a obra toda. Dende o miradoiro do seu arte
a s?a ollada pescudadora sorprend?u as caciquer?as e as inxus
ticias do mundo que lle toc?u vivir. Nos sobrios dese?os sobre
temas soci?is, de pol?tica ou de arte e literatura, atopamos de
cote observaci?ns e imaxes de peculiar fondura e brillante
realismo.
Persoalmente, o xenial dibuxante foi un suxeto de orixinal
feitizo, de espresi?n intelixente, o tono efusivo e zumb?n. Puxo
na s?a vida toda unha frebil fremencia. Tivo, adem?is, un ben?
fico influxo en libertar ? l?ngua galega dos vincallos cos que
tencionaban encorsetala alg?ns puristas. Era, xa que logo, un
home ?ntegramente rexo, un car?cter que enxam?is claudic?u,
quez?is porque nunca andivo ? percura do ?xito min?sculo. Fi
n?use lonxe da s?a terra, pero qued?u inmortalizado no pen
samento de Galicia: polo br?o do seu cerebro orientador, pola
norma da s?a esistencia exemplar, pola doutri?a do seu apos
t?lico credo.
A vida de Castelao atingu?u unha grande unidade, porque
toda ela estivo chea de fundament?is preocupaci?ns, e o inte
resante dos anos vinte en Galicia radica en que houbo homes
"preocupados". Sin eso, as sociedades e m?is as ?pocas pasan
carentes de senso hist?rico. Porque preocupaci?n denota "ten
si?n" individual que, daig?n xeito, conv?rtese en colectiva. Cando
se non d? tal fen?meno a sociedade ? flebe espritualmente: non
esisten valores.