Estudos e investigacións sobre Manuel Lugrís Freire
BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
do teatro galego, sendo tamén o máis editado. De todos os xeitos, a primeira reedición non aparecería até 1997 na colección de literatura galega promovida pola ASPG e A Nosa Terra, sendo a segunda a aparecida neste mesmo ano 2006 na editorial A Nosa Terra. O argumento, a partir dun monólogo inicial de Ánxela, a protagonista feminina da peza, que
nos pon en antecedentes de que o seu home, Pedro, está na cadea polas falsas acusacións do Vinculeiro que a quere deshonrar. Despois dunha espera en compaña de Sabela, chega Antón para anunciar a liberación de Pedro, por mor da intervención de D. Rafael. (...) [Despois de regresado Pedro] Nun momento en que Ánxela fica soa en escena, o Vinculeiro, que descoñece a liberación de Pedro, intenta forzala; Pedro quere matalo, mais ela impídello. (...). O segundo acto, dividido en dous cadros, ábrese cun monólogo de Pedro que nos pon en antecedentes de que foi expulsado da casa, propiedade do Vinculeiro, e de que ninguén lle dá traballo; a súa situación é tan desesperada que non ten cea para os fillos. É Noite Boa e a miseria e a fame do seu fogar contrasta coas cantigas que se escoitan fóra. (...) chega Antón. O bon amigo trae da Coruña os alimentos necesarios para celebraren o Nadal. Aínda que Pedro insiste na súa resignación e en non querer admitir as revolucionarias ideas de Antón, acepta como única saída emigrar a América. O segundo cadro, que se desenvolve no exterior, nun camiño cunha ponte que está preto da Igrexa, comeza cun outro monólogo do Vinculeiro. (...) Mentres Antón agardo por eles [Pedro e Ánxela] no adro, sae Pedro como un tolo porque o Vinculeiro persiste na súa actitude lasciva mesmo na casa de Deus. Agáchanse tras dunha árbore para comprobaren que o que sospeitan é certo e, cando o cacique intenta de novo forzar a Ánxela, Pedro sáltalle encima; o Vinculeiro tira unha pistola do peto, mais a navalla de Pedro alcánzao no peito antes de que poida disparar. Desde o outro lado da ponte, Antón invítao a pasar ao outro lado, e cae o pano despois de a parella cruzar a simbólica ponte. (Tato 1999: 50)11
Esta obra supuxo o primeiro éxito do teatro galego (Tato ib.) mesmo se, como se indica, o verdadeiro triunfo fose o da segunda representación:
Tendo en conta os axitados días que vivira A Coruña en febreiro dese ano, cunha folga xeral e a cuestión obreira como centro da vida política e económica, a pesar do pouco público que asistira á estrea, os comentarios sobre o tema de A Ponte deberon espertar unha grande expectación entre as clases traballadoras e mesmo entre as elites da cidade, xa que a reposición, realizada o 22 de novembro do mesmo ano, foi un verdadeiro acontecemento social. La Voz de Galicia citaba as personalidades que asistirían á función todos os políticos da Coruña e a mesma Condesa de Pardo Bazán e aseguraba que esta era a verdadeira estrea da obra, xa que o teatro estaba completo: abaixo as clases dirixentes, arriba as populares (Tato 2006a: 49)
Indo máis alá, a importancia d'A Ponte radica igualmente na súa configuración formal, ao ser, como xa dixemos, a primeira obra dramática escrita en prosa en lingua galega; e na configuración temática, ao inaugurar o teatro de carácter social12. En realidade, mesmo considerando que as solucións adoptadas nos conflitos doutros textos como Minia ou Mareiras son igualmente fortes, parécenos este o de maior ousadía ideolóxica. A figura de Antón, o aldeánobreiro, residente na Coruña, seméllanos un dos personaxes
81 Nº 367