BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
Manuel Curros Enríquez
mía de Galicia, clama contra o caciquismo, pide a redención dos labregos e defende o idioma galego. O seu doutrinarismo comeza a proer nun momento no que de novo Cuba está en guerra e no que toda a crítica contra o estado español parece favorecer ós inimigos. A gran colectividade galega de Cuba, motivada supostamente polos seus intereses pero, sobre todo, mobilizada por galegos ilustres que actuaban como axentes do Capitán Xeral fai causa común cos oligarcas españois e forman unha piña na defensa da españolidade da illa. Decátanse de que a revista de Curros vai por outro lado, aposta con absoluta coherencia polo autonomismo de Cuba (exactamente como defende a autonomía para Galicia) como paso intermedio para a súa independencia, e a colectividade galega abandona a Curros e á súa revista que ten que pechar pola caída das subscricións. En carta a Lisardo Barreiro, Curros dille: ?Mi periódico ha muerto. El Gobernador de La Habana me impuso dos multas seguidas, y como la tercera iba a matarlo, yo me adelanté y suspendí la publicación, quedando empeñado en 2.000 pesos y debiéndome los suscriptores 5.000 pesos que jamás cobraré?51. Aquel patrioterismo despeiteado, aquel españolismo que convertía en orxías pantagruélicas a noticia da morte de Maceo, aquela xeral desatino non concordaba nin coa ética política nin coa estética persoal de Curros, como testemuñan as cartas que, para liberarse, escribía ós amigos de Galicia. E certo que chegado un momento, tamén el se contaxiou para crear ese poema de guerra titulado En Corso52, pero o que realmente pensaba Curros daquela guerra está reflectido no extraordinario artigo crítico do libro de Amblard, Notas coloniales53. Neste artigo Curros sitúa o problema no seu exacto centro: non se defendeu a España, defendéronse os intereses dunha oligarquía. Centos de miles de rapaces morreron, enfermaron e sufriron nunha guerra que non era de honra, senón de interese54. Por iso denuncia a Cánovas por enviar a Weyler, a Sagasta por non impola autonomía en Cuba, a Romero Robledo, ?el más execrable y funesto de los políticos contemporáneos?, a Canalejas porque despois de visitala illa e de ter moi claro que a independencia era a única saída, chegou a España e enmudeceu, consentindo que seguiran enviando miles de mozos ó matadoiro, denuncia a Moret porque sabendo que Europa non movería unha man para apoiar a España manifestaba urbi et orbi que tiñámolo apoio dos estados europeos. Curros con frase acendida chámalles a todos estes ?locos, sí, porque no queremos llamarles malvados?. Curros vai más alá: non era posible seguir mantendo unha colonia baixo un réxime antidemocrático e militarizado cando tódolos países ó redor de Cuba eran repúblicas democráticas. E ese avance cualitativo xogará en contra dos colonialismos, porque os pobos elixen sempre a liberdade, aínda que signifique pobreza. Curros, pasada a resaca da guerra, non volveu a contar co afecto e cariño da colectividade galega. Abríranse moitas feridas. O seu carácter duro, reservado e xusticeiro tampouco axudou a resolvelo problema.
Nº 362
166