BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
Manuel Curros Enríquez
nen orgullo de su propio valer. Allí, sin dejar de hacer España, todo se hace en catalán: lenguaje, comercio, industria, arte y hasta política?.43 Gracias a estas estratexias aquel reducido grupo de intelectuais exiliados foron capaces de formar conciencia de galeguidade, unha conciencia que de seguido se traduce na creación de institucións capaces de reforzar ese sentido étnico, como foron os Centros Galegos, casas de mutualidade pero tamén proxectadas socialmente a conquistar un espacio nas sociedades da Habana, de Bos Aires ou de Montevideo, Matanzas etc. Este imaxinario, fundamentado nunha constante apelación á unidade étnica galega nun sentimento xeneralizado de aldraxe e marxinación, resultou insuficiente na medida en que a emigración galega foise cualificando. Neste momento, á altura dos anos 18861888 é cando os intelectuais da emigración incorporan o rexionalismo como teorización máis articulada e lóxica da galeguidade. Álvarez Insua na Habana e Cisneros Luces en Bos Aires serán os abandeirados da nova teoría, sempre recollida na fonte murguiana porque era a que mellor se adaptaba ás circunstancias sociopolíticas daqueles países. No ano 1886, Álvarez Insua capta a fonda transformación ideolóxica que se verifica en España polo tirón da periferia e percibe a capacidade de alternativa que esta nova formulación rexionalista ofrece ó triste panorama da Restauración: ?Hay una exhumación sagrada de todo lo provincial ? recógese más y más el concepto de lo regional? concluíndo: ?No es posible privar a los pueblos de sus aspiraciones que nacen de la historia, de la raza, de la tradición, de las costumbres y del medio ambiente ? Encendamos la divina llama del regionalismo en todos los pechos?.44 E cando as circunstancias na illa eran tan tensas Álvarez Insua segue a recordar: ?No somos separatistas, no hacemos cuestión de propaganda al estampar la palabra regionalismo. Aspiramos a que nuestros comprovincianos, así en esta capital como en toda la República, dirijan sus esfuerzos a la unión y solidaridad en un pensamiento: espíritu de asociación que bastando por sí sólo para conservar entre nosotros las virtudes legendarias de nuestros mayores, sostiene más puro el ideal de nuestras glorias y sirven también de estímulo al trabajo y de concordia fraternal, pues como hermanos debemos considerarnos lejos de nuestra patria. Honrando a Galicia, dignificando a España y nos honramos a nosotros mismos?.45 Pero a América chegaban tamén os ecos das duras críticas que recibían os rexionalistas da metrópole. Sánchez Moguel, catedrático da Universidade Central, no discurso de ingreso na Real Academia Española (1888) refírese en forma desprezativa a ?la teoría celtista ? verdadero dogma capital de aquel regionalismo? (refírese ó galego). Concretando as súas acusacións en Murguía, a quen non cita, di: ?Los historiadores a que me refiero, señaladamente el más distinguido, persona de gran imaginación, elocuencia y cultura, poseen, por fortuna, altísima facultad adivinatoria que les permite, sin haber visto jamás celtas,
Nº 362
164