Manuel Curros Enríquez
BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
Ó incorporarse ó galeguimo literario non renuncia a nada. Segue a selo poeta revolucionario, ?falareilles da patria ós desterrados/de liberdade e redención ós servos?, mantén os seus radicais compromisos sociais cos derrotados, pero agora o seu verso aparece encarnado en homes concretos, nos campesiños, ?os parias/de trévoa e polvo e de sudor cubertos/piden á terra o grau da cor da sangue?, nos mariñeiros, nos homes dun país que é o seu e cunha lingua que é tamén a súa: ?lingua proletaria do meu pobo?. Curros asume o feito diferencial galego moito antes que Murguía e Brañas construíran o discurso político da galeguidade, coñecido por rexionalismo. Curros entrou na obra de Murguía, ó que sempre o uniu unha estreita amizade, a pesares de seren os dous tan cobizosos da súa gloria, e alí descubriu a transcendencia da nosa identidade como pobo. Aceptouna como un dogma e con ese xenio dos grandes poetas a converteu no núcleo do seu propio discurso literario, expresado en artigos, en monólogos, en pequenas pezas teatrais pero, sobre todo, en rotundos e fermosos versos que o pobo asumiu de inmediato como seus e que repetían e cantaban cando Baldomir, Veiga ou calquer outro os musicaba. Máis adiante, a partires de 1886 o galeguismo atopa unha formulación política que é o que se chama rexionalismo. Despois das sólidas investigacións de Xusto Beramendi e Ramón Maiz30 sabemos que no rexionalismo coincidían varias tendencias nun mesmo obxectivo. O rexionalismo, liderado por Murguía, apóiase nunha concepción liberal e democrática da sociedade e do individuo e procura artellalo proxecto rexional dentro do contexto liberal da España do momento. O rexionalismo de tipo federal, representado por Aureliano J. Pereira, intentaba a conciliación do ideario rexionalista coa filosofía política do federalismo republicano. Finalmente o rexionalismo tradicionalista, que lideraba Brañas, non acepta os dogmas esenciais do liberalismo (soberanía nacional, representación por sufraxio universal, constitución, etc.) e proxéctase sobre unha base filosófica antiliberal. Os líderes das distintas tendencias tiñan, sen embargo, a suficiente altura de miras como para non interferilas súas ideoloxías no proxecto común de trazar un programa para o futuro goberno de Galicia. Curros non quere decatarse destas diferencias e asume na súa plenitude o ideario rexionalista en canto significa a defensa dunha lingua, dunha cultura propia, dunha tradición e, sobre todo, dunhas mulleres e homes que sofren o illamento, a desigualdade e marxinación. Porque o rexionalismo para el é indisociable da igualdade entre todos. A vena revolucionaria dos primeiros anos mozos segue a pulsar no xenio poético arrincándolle fermosísimas estrofas sempre que fala dos parias, dos ilotas e vencidos da nosa Galicia. Por iso cando fai o retrato de Brañas esquécese das súas predeterminacións filosóficas e o valora só en canto redentor dunha patria; ?La moderna escuela regionalista, fundada sobre los últimos adelantos de las ciencias físicas, morales y económicas, trata de
161
Nº 362