BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
Estudos e investigacións sobre Xosé María Álvarez Blázquez
O home apaixonado das orixes, o poeta namorado da tradición, o etnógrafo entregado á colleita incesante dos froitos da cultura popular, o medievalista fascinado pola música primitiva das cantigas, o buscador de tesouros manuscritos que alicerzaron o limiar da nosa identidade, o investigador das primeiras culturas líticas, andaba tamén detrás das raíces máis lonxincuas da existencia humana e cósmica, cuxo engado nos transmitiu en reiteradas conversas de sobremesa. Gardo daquelas leccións súas de mestre en voluntarioso exercicio de resistencia activa contra o silencio depurador da ditadura unha lembranza moi agradecida, que quixen recoller nestas palabras da miña memoria dedicada ao tempo do pai:
Maiormente en noites calurosas de verán e todos, a nai tamén, sentados na terraza da casa de Coruxo, atendíamos, preguntabamos, interrumpiamos a explicación do pai. O seu era un programa moi suxerente, especializado sobre todo en materias de Antropoloxía e Astronomía, axeitado ao nivel dos cativos destinatarios. O asunto era a vida dos homes primitivos, unha das súas paixóns preferidas, a invención da roda, a frecha e o lume, inventos tan importantes, ou máis, ?insistía? que a imprenta, o teléfono ou a aviación. A roda como descuberta probabelmente casual a partir da observación dun tronco de árbore a rebolos pola montaña abaixo. A frecha como prolongación do brazo. A vagarosa aprendizaxe da conservación do lume logo do incendio provocado por un lóstrego. A máis ardua tecnoloxía da súa fabricación. Encomio das artes fabrís do paleolítico, a extraordinaria habilidade dos fabricantes de machados. [...] O ceo de agosto sobre as praias da Foz e da Calzoa, en anos de moi pobre iluminación eléctrica e lonxe da cidade, era un espectáculo semellante ao que contemplaría o noso avó de Cromagnon. O noso pai tentaba facernos comprender o significado excesivo do universo, o inatinxíbel sentido do tempo, o daqueles astros que enviaban luz desde unha distancia descomunal e que acaso estaban mortos xa, mentres continuaba a chegar a nós o latexo da súa vida. Ensinounos a distinguir a figura da Osa Maior, a identificar a Estrela Polar, a recoñecer a Venus polo seu brillo especial. Entendimos a realidade da nosa humilde posición dentro da Vía Láctea, aquel ronsel de néboa estelar que semellaba alleo, estranxeiro e, non obstante, era o bosque dentro do que viviamos. Aprendimos a emoción dun asombro absoluto, a urxencia permanente dunha pregunta esencial, que non atinxe outra resposta que a do cultivo da mesma emoción que a suscita. Eu tentei regresar ao amor daquelas leccións prácticas, co ceo de agosto sobre a aula aberta de Coruxo e o noso pai a conducirnos polos camiños da vertixe cósmica. Nun poema do meu libro Calendario perpetuo tentei así a miña viaxe de volta: ?Sabios son os pais dentro da cúpula de Agosto. Cando sinalan polos seus nomes os fatos das estrelas quietas e as provincias zoomórficas da luz e os sucesos arrítmicos da noite, parecen vir de alí, pastores de alto cimo, sabios da soberana cúpula de Agosto. Collen as mans dos fillos e agariman os seus cabelos mentres cantan unha tristura maina que semella ledicia e son certos na asignación de cifras para o curso dos sistemas inestábeis e relatan a historia dos satélites xemelgos e a lenda das grandes pedras ceibas, chamadas fuxidías, sabios porque nos fan sentir unha loucura de forte intelixencia: estamos vivos todos mentres chega do abismo unha luz que estoupou cando todo era nada?.26
Nº 369
54