BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
Alocucións académicas sobre María Mariño no Día das Letras Galegas
Se María Mariño tivera antes algunha inclinación activa pola poesía, que imposible non é, o certo é que carecía da destreza técnica que lle permitiría imitar con éxito os que seguramente tomaría por modelos. Estes modelos serían, no caso máis favorable, Rosalía de Castro, pero máis probablemente a poesía española de florilexio, do tipo de Las mil mejores poesías de la lengua castellana ou calquera outro título parecido. Se María Mariño intentou escribir algún poema antes de tratar a Novoneyra, certamente os seus modelos eran de poesía rimada, clásica ou romántica. Isto non o supoño, afírmoo, pois en varios poemas de Palabra no tempo vese que María Mariño pretendía aínda facer ese tipo de versos, con resultados que desde o punto de vista formal mostran que non tiña oficio nin condicións pra usar con soltura a métrica tradicional e a rima. Pero escoitándolle recitar a Novoneyra, e lendo algúns libros aconsellados por el, María aprendeu algo novo: que había tamén unha poesía que non era de coplas e sonetos, de romances e oitavas reais, senón unha poesía que rompera coa métrica tradicional e atendía outros ritmos. Era, si, o verso libre, ese verso que responde dunha maneira máis natural ás pulsións da verbalización atormentada que era o propio de María Mariño. Ela non coñecía a Manuel Antonio; Novoneyra si. E María Mariño puido coñecer a Manuel Antonio e o seu significado ó mesmo tempo que coñecía a poesía de Novoneyra, rimada si ás veces, pero sempre ou case sempre de métrica distinta, irregular, e no seu caso xa sabiamente irregular. Se María Mariño se tiña obstinado inutilmente en reducir a poemas becquerianos ou teresianos a súa poderosísima sentimentalidade, agora vía, como din, o ceo aberto: a palabra libre. Pra facerlle entender isto dunha maneira inevitable e natural, e mesmo sen querer, ninguén mellor ca Novoneyra, que na súa prehistoria literaria imitara a Bécquer dunha maneira francamente insufrible1, e que de pronto atopara o seu verdadeiro camiño nun verso respirado e propio e á súa medida xusta. Un día, pois, e aínda tardaría uns anos ?daquela o tempo era moi lento?, María Mariño empezaría a escribir. Así o contou Victoria Armesto:
Unha mañá do ano 1957, dez anos despois de chegar ó Courel, Maruxa ergueuse, (...) colleu un papel e un lapis e, por primeira vez na súa vida, púxose a escribir. Cando Roberto saíu da escola, María recitoulle aquel primeiro verso en galego e preguntoulle: «¿Gústache?» «Está ben», contestoulle Roberto, «¿quen o escribiu». «Eu», contestoulle María. «¿Ti?», asombrouse o seu marido. «Si, eu», dixo ela impaciente, «e éche moi fácil».
Quizabes o relato peque un pouco de biografía novelada, pois María Mariño non empezou a escribir en galego, senón en castelán. Pero en definitiva resulta ser moi verdadeiro: os poemas de Más allá del tiempo son máis ben forzados e moi inferiores ós de Palabra no tempo, entre outras razóns porque son torpemente imitativos de modelos mortos, e porque o castelán de María Mariño era moi deficiente, inzado de estridentes galeguismos sintácticos e léxicos produto da ignorancia e non de ningunha vontade de estilo. Talvez foi só ó empezar a escribir en galego cando María Mariño se decatou de que facer poemas era moi fácil. Escribir faise máis fácil cando o poeta se libera dos seus prexuízos literarios e lingüísticos e deixa fluír a súa voz propia. E aínda así algunhas veces errará, xaora: porque un poema, se cadra, está perfecto en cinco versos, e o estúpido poeta obstínase en poñerlle tres ou catro de máis, ou algún verso necesario terá unha palabra innecesaria. E aí si que estivo presente e actuante a función crítica de Novoneyra: na fraternal relación poética que tiveron, é natural que o Novoneyra lle dixera:
Nº 368 112