BOLET?N DE LA REAL ACADEMIA GALLEGA 129
estudos cr?ticos, de fonda e simpatizante cr?tica creadora, se
proietan no futuro sobre os inxentes apuntamentos com
postos por o P. Sarmento cun fito pra il mesmo ao com?n
?/ apenas albiscado.
Un fito de visi?n universal, un fito c?smico. Tam?n quilco
estudar as etimolox?as e o agromar das l?ngoas romances
aseg?n un m?todo xeom?trico. ["Elementos Etimol?gicos se
g?n el m?todo de Euclides". Escrito comenzado no abril de
1758, e no que se queixa da desamparanza na que os gale
gos deixan a s?a l?ngoa "copios?sima y pur?sima"]. Non te
rnos vagar nin espacio pra recoller todas as probas dun
senso non sabemos ben si maormente pitag?rico ou atom?s
tico, en calquer caso, platonizante, do universo, sen gostar
dun devalar armonioso de formas e correspondencias, nas
cousas e nos espritos. Pro non podemos omitir unha, a que
foi nestora e dende hai tempo o maior engado do monxe
pontevedr?s: a proba da s?a interpretaci?n da paisaxe e con
ela da historia e latexar da vida da s?a benamada vila do
L?rez.
O tempo e o devenir das Ideas era a elo proclive. Pro
quiz?is a resurreici?n do atomismo e as sucesivas modas do
cartesianismo e a gravitaci?n universal non tiveran decidido
o ritmo do pensamento do P. Sarmento, e s?, somentes, aque
las primeiras noticias que a traveso dos autores latinos, e
dos escol?sticos e modernos, lle chegaron dende os primeiros
estudos e ben logo no silencio, atal ben cultivado na celda,
xermolaron no seu esprito. ?Por qu? non pensar o ?sola
mento do sabio monxe, seu ?nico amor mundano os libros,
s?a pechada aititude diante a publicidade, s?a groria e seu
feitizo, no disfrute e podente vivencia do mundo e da histo
ria como sistema de armon?as e correspondencias remaneci
das dos sistemas platonianos e dos ro?is antigos, sempre ca
quiles avencellados de pitag?ricos e atomistas?
Noso pensamento p?dese ilustrar polo rumo e v?a me
nos agardada. Te?a o leente un pouqui?o de pacencia. O
ano 1761 firma noso monxe de San Martirio de Madrid seu
xuicio sobre unha obra do sonado (e non en Espa?a) bar?n
de Swedenborg tiduada "De Coelo et ejus mirabilibus, et de
Inferno: ex auditis et visis". Non podemos responder da esac
titude do t?duo. Consid?raa trabucada, fant?stica, morea de
I