MARÍA MARIÑO Darío Xohán Cabana
Antonte mesmo, nun ensaio sobre María Mariño pra uso escolar, lin un parágrafo que me parece exemplar, e que como tal someto á vosa consideración:
[María Mariño] tivo escaso contacto co mundo literario e unicamente se relacionou con Novoneyra, GarcíaSabell, Ramón Piñeiro, Sixto Seco, Victoria Armesto, Ánxel Fole, Augusto Assía e Manuel María. Tamén mantivo correspondencia epistolar con Otero Pedrayo.
Esta notable relación non parece invitar precisamente ó emprego de sintagmas coma «escaso contacto» e «unicamente se relacionou»; pero os preconceptos míticos son tan resistentes que se seguen formulando incluso en contradición flagrante con feitos enunciados ?máis ou menos felizmente? na mesma frase. Certamente a celebración do Día das Letras Galegas convoca con urxencia eloxios e discursos, e non sempre o tempo é suficiente pra que a palabra xurda da meditación. Mais a min quere parecerme que nesta ocasión, coa estraña poeta que tan xustamente celebramos, saen á palestra máis fragmentos erróneos do que era adoito con figuras máis canónicas ?ou mesmo, por así dicilo, menos proletarias, menos desposuídas dun lugar cómodo no mundo. Grazas á celebración, o estudo da obra e da vida de María Mariño avanzou notablemente; pero se cadra era ben lembrarlles ós entusiastas da chamada historia oral que a súa práctica require gran prudencia. É ben sabido que ese método non é cousa de agora. Os historiadores levaban centurias e milenios facendo «historia oral» antes de inventarlle o nome, e quizabes onde máis se ten botado man dela é nesa piadosa póla da árbore de Clío chamada haxiografía, tanto como modernamente nesoutra fantástica disciplina, aínda máis xornalística ca histórica, denominada ufoloxía. Sempre hai que recear de toda fonte oral non confirmada por algunha proba; pero cando esa fonte se refire a miúdos acontecementos individuais, e sobre todo cando eses acontecementos non foron vistos, senón supostos, por un informante ancián que tivo máis de medio século pra estirar a memoria, ningunha precaución será excesiva. É natural que setenta anos despois os que eran pícaros en 1925 crean lembrar que a defunta famosa poeta de Noia xa compoñía versos de rapariga. «Ai si señor, xa lle era moi listiña, sempre lle andaba escribindo nas poesías esas». Un uso novelesco destas lembranzas a posteriori, que ás veces chegan á pura marmulación retrospectiva, pode mesmo deslustrar traballos rigorosos de investigación documental, cando non se resiste a tentación de erixir como feitos suposicións ou soños que todo o máis deberían formularse como simples hipóteses. Felizmente, unha cousa que xa non se le nin se escoita en público é a negación da autoría de María Mariño, que talvez alguén sosteña aínda en privado contra toda evidencia poética, estilística, lingüística. Non ignoro que hai puntos de contacto entre a poesía dela e a do Novoneyra; pero por riba e por debaixo das influencias mutuas ?mutuas, digo ben? subsiste a radical outredade da poesía de María Mariño que, mentres non se demostre documentalmente o contrario, debemos crer que a empezou a escribir no Courel contra o ano 1957, baixo a influencia de Novoneyra.
111
Nº 368