1 tl
BOLET?N DE LA REAL ACADEMIA GALLEGA 173
?ifica unha especie de tibur?n (lat?n, amia). A verba tibur?n d?
bese aos descubrimentos atl?nticos e ten etimolox?a dubidosa
Muitos antigos cuidaron que un tibur?n, ou un cachalote, foi
o que engol?u a Xon?s. Sarmiento engade que alg?ns creen que
a lamia (a sua lamia, pois en galego iste termo si?ifica o que en
castel?n chamamos "llanta"), ten a gorxa moi grande e a baleia
non, debido a que respira e ten pulm?s. O noso galego rise disto
e lembra algunhas loias que xa vimos atacadas por Feijoo, como
as andr?menas que contan que a baleia ti?a outrora a gorxa
grande, pro agora estreit?use en pena de ter engolado a Xon?s.
O noso monxe sost?n:
"No hai raz?n eficaz, que obligue a separarse del dictamen de
los Antiguos. Aqu? ya se podr? decir que al afirmar que no ha
sido Ballena el Pez de Jon?s, es oponerse ? los Padres, y Exposi
tares. Lo m?s rid?culo es lo que a?ade el R. guando dice, que
Pestalosi, por no asentir ? que fuese Lamia, y defender que ha
sido Ballena, afirm? este Autor, que las palabras in ventre, sig
nifican in ore, movido tambi?n de la duda, o aprehensi?n de que
la Ballena tiene el es?fago angosto. Pestalosi es mui moderno,
pues se cita para el a?o 1719. Como, pues, se quexa el R. de que
no le responden ? los 200 a?os que hace est?n los Autores en
que el Pez de Jon?s no ha sido Ballena, si el a?o de 1719, se
defendi? lo contrario?" 14.
Encol de si ten de entenderse: in ore (na boca) ou in ventre
(no ventre), af?ncase nesta derradeira traduz?n, ou como exprica
o Brigense: "in visceribus Balaenae" (nas entranas da baleia).
Sarmiento engade que isto non ten dificultade "en el original de
San Mateo: ya porque los Santos Padres y Expositores, un?ni
mes, suponen que Jon?s estuvo en el vientre del Pez" [Mateo
XII40].
Contin?a atochando ao R. e desfacendo argumentos baseados
nos testemu?os de Bartholino e Bochart que negan que a baleia
poida engulir homes. Engade que ten sabido que hai muitas es
pecies de baleias. Uns contan dez especies e outros falan v. gr.:
de "Ballena vulgar, Ballena verdadera, Ballena Orca, o dentata,
Physeter, Cete, Unicornio, o Narval. Lo m?s preciso consiste en
que hasta ahora no se sabe a quien propiamente conviene el
13' Vide Joan Corominas. Breve Dic. Etim. de la Lengua Castellana (Edit.
Gredos. Madrid, ano 1967).
14 Demonstratio cit. Lo, p?x. 381382.