BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
Alocucións académicas sobre Xosé María Álvarez Blázquez no Día das Letras Galegas
del metese de contrabando, a maneira de exemplos, algúns destes versos da Roseira..., con certeza os seus cultos lectores, etnógrafos moitos deles, tragarían o engado e mais o anzol. Iso mesmo fixeron, xustamente, os primeiros lectores do Cancioneiro de Monfero, antes de Xosé María os avisar pra que non se mancasen con algunha erudita recensión. Os oito poemas que Edicións Monterrey lles enviou ós seus subscritores co seu colofón datado o 28 de Nadal de 1953 ?«sinalada festa que a todos, máis ou menos, toca»? foron unha preciosa bomba de alegre burla e bon humor. Pero esta argallada xenial, esta falsificación feliz, esta «sangrante facecia» como o propio autor lle chamaba, é algo máis ca iso: son poemas auténticos. Se os consideramos dentro da chamada escola neotrobadoresca ?do que eu me confeso pouco partidario?, serían sen dúbida o seu cume. Pero en realidade estas oito cántigas, produto das noites de insomnio que atormentaron o Xosé María en xaneiro de 1953, xusto inmediatamente despois de entregar á imprenta o tomo I da Escolma de poesía galega dedicado ós trobadores, son moito máis có cume dunha escola, son moito máis ca unha trasnada erudita: son o produto dunha especie de posesión diabólica, cando o espírito daqueles trobadores que tanto tratara e coñecía, aproveitando as horas da alta noite, se apousentou no seu cerebro e o obrigou a trobar coma Pero Amigo, coma Fernando Esquío, sen por iso deixar de ser Xosé María Álvarez Blázquez. Por iso dixen: son auténticos. Tamén en 1953, ano ben fecundo, ficou rematado Canle segredo; a maior parte dos poemas que o integran ?seino por Pepe Álvarez Cáccamo? foron escritos en novembro dese ano: unha nova enxurrada. En 1954, o libro así composto foi premiado co premio Pondal do Centro Galego de Bos Aires. Seis poemas do Canle segredo que coñecemos entraron nel despois, tres deles no 54. Porque o libro non foi publicado ata 1976: Xosé María Álvarez Blázquez, que no entrementres editou cen libros doutros, non achou ocasión de publicar o seu. Xosé María amaba, sen embargo, este libro; en 1955, na autopoética incluída no tomo IV, preparado por Del Riego, da Escolma de poesía galega, dicía o seguinte: «Da miña poesía prefiro a derradeira, aínda inédita, que enche en parte o libro Canle segredo... Coido que é a miña maneira ?de versos brancos? máis auténtica e madurecida». Certamente, Canle segredo é un libro de «alta sabedoría e madurez», no que predominan os hendecasílabos brancos asociados con heptasílabos, mais onde hai tamén algúns poemas en octosílabos rimados en estruturas populares. É un gran libro en conxunto, do que Méndez Ferrín ten tamén dito que «se fora editado no seu tempo, fora seguramente sinal para un cambio de rumbo da poesía galega». Deixando á parte as consideracións históricas, direi que en Canle segredo latexa un excelso poeta do sentimento familiar, unha emoción intensísima da terra e da infancia perdida ?a miúdo asociadas no mesmo poema?, e un amor polos pobres do mundo que acada altísimos cumes de beleza e verdade na elexía a Pepa de Cascallar ou no titulado «Soedá», que pecha o libro.
Nº 369 254