32 BOLET?N DE LA REAL ACADEMIA GALLEGA
velas de Pereda, dixo que nelas estaban "los m?sculos y la san
gre". Podemos segurar que nos dibuxos do noso rianxeiro non
somente est?n os osos e o sangue; nele est?n os homes ergueitos,
vivos e falan. Son como si o artista collese a c?lula e dela fixe
homes. Son como si do ovo rexurdise o polo.
Podemos, pois, perguntarnos: ?Non ser?n os dibuxos e cari
caturas de Castelao a primeira raice para co?ecer a nosa raza
galega?
II. EN ,CASTELAO ESTA O FUNDO DA NOSA IALMA.
A jalma dun pobo ten moitas azas. Quizaves a primeira sexa
a l?ngua, por aquilo que dixo S?neca: "Imago hominis sermo est;
talis vir, talis oratio".
Castelao nos seus comezos cuid?u que o galego era un probe
dialeuto. Evaristo Martelo f?xolle ver que falar galego non ?
falar mal, ? falar diferente. Dende ent?n, foi Castelao o m?is
grande mestre, pregoeiro e defensor da nosa formosa e doce l?n
gua. Niste senso afond?u na jalma da Galiza.
De dous xeitos nos amostra canto quer dicir: Primeiro em
prega o dibuxo que todos entenden ata no arte rupestre. Dem
p?is jai falar os seus dibuxos e caricaturas con a linguaxen es
crita. Deste xeito fal?u nos beizos da nosa jalma, espallando
canto dela quixo en voltas de roda e aos catro ventos. A jalma
da Galiza abr?use en azas de probes que perguntaban ?s portas
si ti?an enterco; de probes que ped?an esmola, ranqueantes ou
cegos, cangados con sacos e zanfo?as. Alma da Galiza dos se
?oritos, dos noxentos caciques e dos cregos que cofilec?a dende
os seus anos de neno en que fora monaguillo.
Alma da Galiza emigrante, que call?u no coraz?n do noso
rianxeiro porque ele tam?n emigr?u, o mesmo que seu pai, e
te?o que engadir: como emigr?u o meu... Pero, ?qu?n poder?
contar toda ista xente dos seus dibuxos? Nestes a jalma galega
m?vese e rebule, fala e rifa, chora e r? como nun esceario.
Por riba deste esceario, o arnal artista ?rguese no seu taboa
do para amostrar ? terra asoballada, as miserias e as inxustizas,
non somente da banda de afora sen?n tam?n da banda de aden
tro. Non berra xusticieiro como o barullo Cantor do Ponteceso,
pero emprega outras maneiras. Un dos seus amigos dixo dele:
"M?s que pintor parece guerrero o peregrino, o uno de esos va
