Estudios e investigacións sobre o P. Sarmiento
BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
pues dijeron que en las camas de este país no se usan mantas?. Aínda así as viaxes gústanlle xa que neles atopará o complemento máis fino da súa curiosidade, o seu mellor libro tal como escribe nunha maravillosa carta ó Duque de Medina Sidonia, xa na súa terceira viaxe a Galicia, que non resistimos o pracer de trascribila: ?En cuanto a libros acá he encontrado, y tengo a mano, un antiquísimo y corpulentísimo tomo en folio y de marca más que atlántica. El códice es original, y está impreso con un género de caracteres, que a primera vista parecen claros y muy sencillos, pero son difíciles de comprehenderse; y no obstante son constantísimos en su estructura, y concurriendo mucha aplicación y estudio continuado se podrán descifrar y leer. Es libro que no tiene índice separado, pues casi todo él es índice de otra mayor obra. Por ser original no tiene varias lecciones que hagan problemático su contexto, como la mayor parte de los libros antiguos, que he dejado en mi celda. Tampoco tiene fe de erratas, pero sí un testimonio auténtico, y de pluma muy superior, que advierte y testifica, que en todo el dicho códice no se halla errata alguna, ni en el contexto, ni en su sentido, ni en la impresión. Su título es Historia Universal y a lo vivo de las Prpiedades de todas las cosas Criadas. Tiene láminas y figuras tan perfectísimas, que ni podrían ser mejores. He notado que no tiene licencia, ni del Consejo ni del Vicario, ni de Comunidad alguna; y consiguiente a esto, que tampoco tiene alguna aprobación o censura de Maestro, Doctor o Bachiller. Discurro que acaso será porque es libro muy anterior a la invención de estas arracadas de los libros. Por lo mismo tampoco tiene tasa, y a mi ver, no hay precio en el mundo que le pueda corresponder. El prólogo es muy conciso, y la obra ella misma se dedica a su autor? (Semanario Erudito VI, pp. 214215). É este o libro preferido de Sarmiento, o que suspiraba por ler nos albores da súa vocación galaica, alá polo ano 1744, o que o anoa á súa infancia case morta, á lingua que mamou, á vida que ten vivido e o que lle fai suspirar despois na súa ?oscurísima celda?, que soamente a súa resignación e bo humor saben sufrir. A partir desta época comeza a creación das obras de lingüística galega a que antes fixemos referencia e que xa ocuparán, máis ou menos intensamente, o resto da súa vida. Isto non quere dicir que quede marxinado o castelán, nada diso. O libro da vida ensinoulle tamén a ler en castelán, tanto é así que chega un momento en que se dedica con verdadeiro afán a ler entremeses para coñecer a lingua falada. Parece coma se se cansara xa do seu orgullo, dos seus libros, os seus 6500 tomos, coma se non lle ensinaran xa nada, coma se as súas fontes estivesen esgotadas, e a súa sede máis acrecida que nunca, por iso en 1763 escribíalle desde o convento ó seu libreiro Mena: ?Ya sabe vuestra merced que el título del Catálogo de mis libros manuscrito dice: Índice de los que me enfadan. Puse ese título por chiste y gracia. Ahora ya le miro con título de justicia, después que di a leer Entremeses y Donaires. Vayan por la ventana, y en día de lluvias, toda la canalla de 6500 tomos, que me ocupan los estantes, pues con todos ellos jamás pude saber la verdadera lengua castellana hasta que leí los entremeses. Ahora con esa lectura ya puedo hablarla en corro de verduleras, caleseros, mozos de mulas, alcaldes de aldea y rufianes, brujas y macarenos, etc. Vayan por la ventana y al
139
Nº 363