Traballos de investigación e estudo
BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
Nadie puede poner en duda que, enseñando al niño desde sus primeros años la Constitución que sirve de régimen a su patria querida y en la que se hallan consignados los fundamentales preceptos de su política y gobierno, cuando llega a ser hombre, y a la ligereza propia de la infancia sucede la grave y reposada reflexión de la edad madura, comprenderá de una manera más perfecta los deberes y derechos que en aquella se hallan consignados para su práctica.83
Divide o catecismo en catro partes e unha introdución ou Preliminares, onde se presentan os principios fundamentais da política, como que é a Constitución, que é a lei, que é a monarquía etc. A Parte Primeira (páxs. 1932) refírese a ?españoles y sus derechos?; a Segunda (páxs. 3345), aos poderes públicos; a Terceira (páxs. 4653), ao Rei, Rexente do Reino, sucesor da Coroa e ministros; a Cuarta (páxs. 5456), ao exército e forza pública, contribucións, concellos e deputacións. Remata o catecismo cunhas Máximas políticomorais (páxs. 5761) onde inculca, en pequenos apotegmas ou frases, a orde, obediencia ás leis, conciliación da liberdade coa relixiosidade, onde se advirte contra o fanatismo etc. Pretende ser moi didáctico e, para iso, as preguntas e respostas son curtas, facilmente intelixibles, e prescindindo de interpretacións. Cando a cuestión acepta diversas interpretacións o autor reproduce textualmente o texto constitucional. A pesar da intención pedagóxica, que está presente en todo o catecismo, resultaríalles imposible aos mestres, e moito máis aos alumnos, memorizar tantas páxinas. A CARTILLA DE PAZ NOVOA84 Comecemos dicindo que a Cartilla Constitucional de Paz Nova está confeccionada en forma moi diferente a todas as que vimos, xa que non hai preguntas e respostas, nin a súa pretensión foi abarcar toda a Constitución. O decreto do 23 de febreiro de 1870 do Ministerio de Fomento no que se impoñía o ensino da Constitución en todas as escolas públicas de instrución primaria precisaba que ?por lo menos? os alumnos deberían memorizar o título primeiro da mesma, é dicir, os trinta e un artigos nos que se expoñían os dereitos fundamentais dos españois. Paz Novoa opta por esta fórmula e renuncia a facer un comentario de toda a Constitución, posiblemente coñecendo a dificultade que para mestres e alumnos supoñía memorizar todo o texto da Constitución. Por iso divide a Cartilla en trinta e unha leccións que se corresponden cos trinta e un artigos do título primeiro da Constitución. Cada unha das leccións consta de dúas partes: o texto constitucional que é o que os alumnos deben memorizar e a continuación, e con tipos de letras distintos, aparece o comentario do autor ao correspondente artigo. Estes comentarios non teñen que ser memorizados, nin aparecen por conseguinte en forma de preguntas e respostas, senón o texto corrido. Sen dúbida, a pretensión de Paz Novoa é que o mestre, utilizando os seus comen319 Nº 366