Documentación
BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
32. A lectura é de Mateo 4,111. Sen embargo, o noso manuscrito interrómpese xa na primeira tentación, versículo 4. A lectura bíblica completa segue así: qui respondens dixit scriptum est non in pane solo vivet homo sed in omni verbo quod procedit de ore Dei. tunc adsumit eum diabolus in sanctam civitatem et statuit eum supra pinnaculum templi et dixit ei si Filius Dei es mitte te deorsum scriptum est enim quia angelis suis mandabit de te et in manibus tollent te ne forte offendas ad lapidem pedem tuum ait illi Iesus rursum scriptum est non temptabis Dominum Deum tuum iterum adsumit eum diabolus in montem excelsum valde et ostendit ei omnia regna mundi et gloriam eorum et dixit illi haec tibi omnia dabo si cadens adoraveris me tunc dicit ei Iesus vade Satanas scriptum est Dominum Deum tuum adorabis et illi soli servies tunc reliquit eum diabolus et ecce angeli accesserunt et ministrabant ei. 33. Os libros litúrxicos actuais conteñen música tamén para estes dous últimos vv. 34. O precioso texto remata así: ¿Por que xexuamos, se ti non o viches? ¿Por que nos humillamos e ti non soubeches nada? Pois porque no día do voso xexún atopádelo voso negocio e oprimídelos vosos traballadores. Vós xexuades para a querela e para a disputa e golpeades cos puños sen piedade. Non xexuedes coma ata hoxe, para que no ceo oian a vosa voz. ¿Ou o xexún que eu quero é aflixirse e dobrala cabeza coma un xunco? ¿A iso chámaslle ti xexún e día agradable para o Señor? ¿O xexún que eu quero non é, máis ben, rompelas cadeas inxustas, quitalos estrobos do xugo, liberalos oprimidos e destrozalos xugos? Reparte o teu pan co famento, acolle na túa casa os pobres e os que carecen de casa; cando véxalo espido, vísteo e non te escondas da túa propia carne. Daquela si que resplandecerá a túa luz coma un abrente e a túa saúde amañecerá antes, e a túa xustiza camiñará diante túa e a gloria do Señor envolverate. Daquela si que lle pedirás axuda e el dirache 'Aquí estou, porque son misericordioso, eu, o teu Deus e Señor'. 35. Por citar un caso entre moitos, o culto Agostiño de Hipona tiña moi claro que había que sacrificala pureza gramátical e léxica ó obxectivo primordial de que a xente entendese: Mallem quippe cum barbarismo dici 'Non est absconditum a te ossum meum' quam ut ideo esset minus apertum, quia magis latinum est (De Doctrina Christiana 3,3,7). Saepe et verba non latina dico, ut vos intelligatis (Enarrationes in Psalm 123,8). 36. Nótese que en tempos de Afonso VII (11261157) xa é moi común introducilo nome de palabras romances en textos latinos coa cláusula quae/qui nostra lingua dicuntur (BASTARDAS 268).
37. Nun ms. gramatical anónimo do século IX xa se le: Omnia nomina quibus latina utitur eloquentia sive graeca sive ebraea, que ad latinitatem veniunt, quinque declinationibus inflectuntur (citado por Thurot 4) e noutro do mesmo século Christum laudes per ethera (¿aethera? ¿cetera?) seculorum secula (citado por Thurot 5). Outro ms. que no século X glosa a Prisciano di Hec diffinitio conuersionem patitur habere; e tamén di queritur, aínda que humanae (XVII,2; citado por Thurot 12 e 74). Petrus Helias, do século XII, escribe lingue por linguae, queritur por quaeritur, grecam por graecam, preponitur por praeponitur, prepositione por praepositione, coma tal, cando di Nomina in e desinentia greca sunt (Commentum super Priscianum 51 vo; citado por Thurot 140). E outro ms. gramatical do XIII xa recoñecía que Sed cum finit in e ditongus, more moderno a vel o vix resonat, nec scribitur, ut caveatur ae de ditongo sic fiat sillaba bina (cit. Thurot 141). 38. Hec figura y secundum Priscianum et Uguccionem solum in dictionibus ponitur peregrinis, id est grecis uel barbaris uel ab eis detortis. Quidam tamen dixerunt quod ubicunque et aspiratio ponitur post c, t, p uel r et post aspirationem ponitur i , illud i debet scribi figura greci y cum puncto superius ducto, quia pronunciatio illius greci y secundum eos ad sonum talium aspirationum accedit. Quam rationem forsan ex ingenii uel lingue grossitie intelligere nequeo. Nec michy pronomen ita scriptum recolo inuenisse (12,vo; citado por Thurot 146). 39. et nos quidem per nosmedipsos (Tumbo A de Compostela folio 5v. reproduce no século XII un documento de entre 880910; ed. de Lucas Álvarez 19; 9192); vos medipsos (Doc. de Oseira do 28.10.1103. AHN 1508/17). (GALADOC). 40. De h queritur utrum sit vox. Nos uero dicimus quod non est uox, sed sonus. Neque enim plectro lingue formatur, sed ad modum tussis subripitur (Ibidem 5,I,16). 41. Circa dictiones aspirandas vel non multum solent tabelliones errare (6,vo). 42. Citado por A. TRAINA: L'alfabeto e la pronunzia del latino. Patron Editore, Bologna 1973; 31. O mesmo Traina cita o testemuño, xa moi posterior, de Erasmo de Rotterdam da pronuncia da palabra que comentamos: quod pro ti sonamus ci, quoties excipit vocalis, fortassis veterum autoritate probatum est in Laurentius et patientia (Ibidem p.32). 43. Un texto do século X con glosas a Prisciano advirte que Sed prouidendum lectori ne errore implicitus T in similibus, ubi non est, ponere uelit. Nam amicicia, pudicicia, auaricia, duricia, malicia, iusticia, leticia et similia denominatiua, quae duabus sillabis primitiui genitiuum superant, in penultimis c
307
Nº 362