MANUEL MURGUÍA
285
RAFAEL DIESTE
Nado en Rianxo o 29 de xaneiro de 1899, finou en Santiago de Compostela o 15 de outubro de 1981. Intelectual polifacético, cultivou o relato, o teatro, a poesía, o ensaio, a meditación filosófica, a crítica de arte, a traducción e a reflexión filolóxica. Home de Letras de Filosofía e Letras, ás veces fai incursións suxestivas no eido do pensamento matemático: Nuevo tratado del paralelismo (1956), ¿Qué es un axioma? (1967) e Testamento g e o m é t r i c o (1975). Foi, especialmente antes de 1936, unha das plumas máis brillantes, agudas e cultas do xornalismo galego, e foino nun tempo de grandes xornalistas (Antón Villar Ponte, Roberto Blanco Torres, Valentín Paz Andrade, Manuel Lustres Rivas...). Noutros xéneros literarios, non sempre menores, deixou a pegada do seu talento e da elegancia do seu estilo: no epistolar, por exemplo (que hoxe coñecemos ben mercé á edición do seu Epistolario por X. L. Axeitos, 1995). Mestre de primeiro ensino, profesión que non chegou a exercer, viviu para as Letras, para a Palabra, en ocasións con problemas económicos non pequenos, mesmo antes da Guerra Civil, anos os da República en que foi peza importante das Misiones Pedagógicas, instancia na que chegou a ser creador e director do seu Teatro Guiñol, para o que escribiu varias farsas. Viviu eses anos, os da II República, como ?un tempo de entusiasmo?. Na Guerra Civil, na ?España leal?, puxo a súa pluma, incondicionalmente, ó servicio da causa republicana. En Hora de España, revista da que foi cofundador e o seu bautista, publica páxinas exemplares para aquel momento, como ?Nuevo retablo de las maravillas (Mascarada en un acto)?,
r i f a c i m e n t o do inmortal entremés de Cervantes, e unha das primeiras recensións de Juan de Mairen a, o singular libro en prosa de don Antonio Machado. Dirixiu, na súa segunda etapa, Nova Galiza, ?Boletín quincenal dos escritores galegos antifeixistas?, subtitulada nos tres derradeiros números ?Revista mensual do esprito e da libertade do povo galego?. Derrotados os republicanos, empeza o éxodo de Rafael Dieste, que vai durar máis de 22 anos (19391961): Francia (campo de concentración de SaintCyprien), Buenos Aires, Cambridge, Monterrei (México), Buenos Aires, Rianxo. O escritor transterrado escribe e publica obras tan orixinais como Historia e invenciones de Félix Muriel (1943), Viaje, duelo y perdición (1945) e Luchas c o n e l d e s c o n f i a d o (1948; tamén P e q u e ñ a c l a v e o r t o g r á f i c a (1956), manualiño escrito p r o p a n e l u c r a n d o pero cun rigor e cunha amenidade que explican, elocuentemente, as moitas edicións aparecidas en poucos anos. A lingua galega débelle ó mozo Rafael Dieste dous títulos fundamentais: un libro de contos, que naceron clásicos, Dos arquivos do trasno (1926), e unha peza de teatro, luminosa, A fiestra v a l d e i r a (1927). Fóra de Galicia, mesmo antes de 1936, unha gran parte do seu labor intelectual farao en castelán. Xa na Terra, ingresa na Real Academia Galega, no ano 1970, cun suxerinte discurso titulado A vontade de estilo na fala popular. Anos despois, recolleu nun volume, titulado Antre a terra e o ceo (1981), unha boa parte dos artigos en lingua galega anteriores a 1936. Nese volume non escasean