126 BOLET?N DE LA REAL ACADEMIA GALLEGA
liza emigrante. Ao promediare os anos 30, un fato de anarquistas
?antre os que se contaban alg?ns hespa??es? pubricaba en
Montevideo materi?es da s?a ideolox?a, nunha imprenta semi
clandestina, que se atopaba na r?a R?o Branco. Un cru??s de
abondosos quefaceres, Arturo Carril ?nado en Malpica e con
morad?a no R?o da Prata dende mozo?, autor teatral, xorna
lista, linotipista, convenc?u ao fato da oportunidade de reeditare
en castel?n a obra de Castelao, que zurdera en SantIago en
1934. Motivamentos de militancia pol?tica, levaron aos respon
sabres da empresa a facer figurare a Valencia como fogar da
editorial. O exemprar galego de que se val?u Carril, pra levar a
cabo a traduz?n direutamente na linotipo, pertenec?a a un mi
litante galeguista de largac?a radicaci?n en Montevideo, Ant?n
Crestar Faraldo, que foi o axeitado informante deste episodio.
Castelao enter?use desta traduz?n i edici?n "pirata" da s?a
novela, s?io anos m?is tarde, cando ao voltar ao R?o da Prata,
co?ec?u a obra e o tradutore.
As visitas a Montevideo!
Na d?cada dos anos 40, Castelao ven de novo ? Arxentina da
s?a nenez emigrante, como un dos esilados de m?is esgrevia
traieutoria galeguista. 0 15 de xullo de 1940 chega por primeira
vegada a Montevideo, de paso deica Buenos Aires, recibindo a
quente adhesi?n de galegos e uruguaios. Daquela, coinciden no
homaxe que a coleitividade galega tributa ao grandeiro artista,
os outros responsabres do "Barbero Municipal" rianxeiro: Rei
Saltar e Dieste.
Castelao voltar? ? capital uruguaia tres anos m?is tarde, en
abril de 1943, integrando ?xunto a Ant?n Alonso R?os i Elpidio
Villaverde? a delegaci?n galeguista que participar? nun tras
cendente aito pol?tico no "Estadio Centenario" de Montevideo.
Diante de cincoenta milleiros de asistentes, Castelao bota un
discurso que constit?ie o atallamento m?is logrado do seu idea
rio galeguista, reivindicando os valores nacion?is da s?a patria,
nunha vocaci?n de respetuosa comunidade con castel?ns, ca
tal?ns e vascos.
O 15 de novembro de 1944, Castelao, Elpidio Villaverde, Ra
m?n Su?rez Picallo e Ant?n Alonso R?os, suscriben en Monte
video a aita de fundaci?n do "Consello de Galiza", que far? a
s?a presentaci?n p?brica no ano seguinte.