BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
Traballos de investigación e estudo
O deputado Orense refugaba da palabra demócrata. No Parlamento pronuncia un discurso no que considera a democracia unha utopía: ?Las mismas ideas que se decían utopías se han ido extendiendo de tal manera que ya, si no en realidad, al menos en apariencia, todo el mundo ha dado en llamarse demócrata?97. Os exemplos que poñemos de rexeitamento do vocábulo non proceden precisamente do campo ultra senón do liberalismo e progresismo español no Sexenio. Por iso queremos salientar a modernidade e xusteza da utilización por Paz Novoa do concepto de democracia. Os comentarios de Paz Novoa están moi medidos pola prudencia. Pero iso non lle impide fustrigar as prácticas do absolutismo e dos absolutistas:
Era muy frecuente en los tiempos del absolutismo el que las autoridades atentasen impunemente contra tan respetable derecho. Una orden del Capitán General, o del Corregidor, o de otro funcionario aún inferior a ellos, bastaba muchas veces a sumir en un calabozo años enteros a un padre de familia, o a desterrarle para siempre de su país o de ocupar bárbaramente su casa y sus papeles. En aquellos tiempos era suficiente ser liberal, es decir, amigo de la justicia y enemigo de todo despotismo, para que el ciudadano se sintiese constantemente amenazado y perseguido.98
Comentando o artigo 11 que recoñece o dereito de todos os españois a non ser procesados máis que polo xuíz ou tribunal competente, derrogando os tribunais extraordinarios, di: ?Se reconoce toda su importancia y trascendencia [refírese ao artigo 11] recordando tiempos no lejanos y de tristísima memoria, en que las iras del poder caían sobre la cabeza del infeliz delincuente con una crueldad que se encargaban de hacer efectiva los tribunales extraordinarios a quienes se encomendaba el juicio y la sentencia?99. Descoñecemos se a Cartilla de Paz Novoa realmente tivo éxito ou non, pero o estudo desta obra descoñecida do ilustre escritor ourensán axúdanos a perfilar o seu pensamento político e amplíanos algo máis a escasa literatura política constitucional galega do século XIX.
NOTAS
1 Aínda que son moitos os que se refiren a el como Paz Nóvoa, con til, nós respectamos a tradición seguida polos seus biógrafos, estudosos e amigos como Sebastián Martínez Risco, Benito F. Alonso, o mesmo Murguía, e o propio autor que asinaba como Juan M. Paz Novoa, por exemplo na Ilustración Gallega y Asturiana. Benito F. Alonso, Orensanos ilustres, Imprenta de El Diario, Orense, 1916, páxs. 154157. 3 Antonio Couceiro Freijomil, Diccionario Biobibliográfico de Escritores, vol. III, 1954, páxs. 4950. Un resumo dos datos contidos nestas obras, e que seguen todos os estudos posteriores, fixa o nacemento de Juan Manuel Paz Nóvoa o 4 de marzo de 1839 e a morte o 26 de setembro de 1895. Cursa os estudos de Secundaria na súa cidade natal e os de Dereito en Santiago para
4
2
Nº 366
322