Estudos e investigacións sobre Manuel Lugrís Freire
BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
momento culminante, de ver as arelas máis sobranceiras trocadas en realidade, de tocar coa xema dos dedos o tanxible do éxito persoal e social que perseguira sempre. O seu mandado, como presidente da Institución ten, para Lugrís, momentos felices que ateigan o seu ánimo de plenitude, como a histórica recepción de membro numérico a Alfonso R. Castelao o día 14 de xullo daquel mesmo ano, acto levado a cabo no salón de sesións do Concello da Coruña no que o rianxeiro dá lectura ao seu discurso de ingreso co título de ?As cruces de pedra na Galiza?, así como o cumio vital que chega ao seu máximo grao na inauguración do monumento de Asorey dedicado a Curros Enríquez nos xardíns de Méndez Núñez coa asistencia do Presidente da República Don Niceto Alcalá Zamora. Lugrís está alí, ao seu carón, no palco de autoridades e sente no seu interior o formigo do seguinte paso no decorrido de Galicia pola historia. Bríllanlle nos ollos os degoros de acadar máis altos chanzos dos soños que agocha dentro del. E, naqueles intres de esplendor, pensa en todos os seus personaxes do mundo ficticio que a aldraxe, escarnio e humillación non son máis que imaxes dos milleiros de vítimas que aínda están a seren esquecidas en todo o solo da súa patria verde. Pero dezaseis meses máis tarde, xa asomada a longa enfermidade que prostra na randeeira e baixo a manta na illada galería, obrígase a dimitir do cargo. Até o día do seu pasamento, o 15 de febreiro do 1940, está practicamente recluído na casa da rúa coruñesa de San Andrés número 200, último fogar na longa andaina que comezara setenta e sete anos antes na praza de San Roque de Sada. Unha enorme vivenda que daba, pola parte traseira, ao Orzán. E así pasaba os días ollando nas augas do océano, mergullado en quen sabe que pensamentos e frustracións, tinxidos na agonía de ver o seu pequeno mundo de esperanzas e ilusións destruído. Xa verdadeiramente vello e enfermo, daquela estampa forte, baril, envolvedora, cordial e, ao mesmo tempo, emotiva, só quedaban estas dúas últimas condicións. Cando en xullo de 1936 dá comezo a rebelión militar, afúndese definitivamente. Todo un universo no que tivera postas as meirandes angueiras de conquistar a liberdade para a súa Patria, o Estatuto, a República; todo se estaba a derrubar e, máis terrible que a súa doenza física, era a moral, esnaquizada polos fusís e os bandos mediatizadores dos novos señores da forza irracional, da barbarie organizada que, aínda máis, interpela aos seus fillos Secundino e Urbano, forzados a combateren en bandos distintos por mor da súa localización xeográfica. Cara a eles ían, todos os crepúsculos, os seus últimos pensamentos do día. El estaba alí, a ollar as chatunas ondas do Atlántico, cando entraba a noite, e escoita, ao lonxe, o balbordo da represión e algún disparo seco e silandeiro sobre das areas límpidas da praia próxima. O piano da súa dona é o seu único consolo naquelas horas de acoro e coita, así como a estancia dos escasos amigos que se atreven a visitalo. Entre eles está aquel Xenaro Mariñas, amigo da xuventude que lle fai compaña nas infindas tardes de grises e melancolía que chegan a ferverlle tan dentro do corazón que pide á súa compañeira que elimine do repertorio a ?Negra Sombra?, que lle abouxa a alma nunha mestura de saudade profun75 Nº 367