BOLETÍN DA REAL ACADEMIA GALEGA
Manuel Curros Enríquez
O Club dos Amigos del Pueblo que en Madrid dirixía Nicolás Calvo de Guayti tiña brigadas nas rúas da capital con moi precisos plans de actuación para cando chegase o momento: entorpecer nas rúas o paso dos carretóns militares, liberalos presos políticos, montar barricadas e publicar de inmediato proclamas e manifestos a favor da liberdade e contra a Monarquía. Iso explica a aparición en España de miles de proclamas nada máis ter noticia do levantamento6. Na masa anónima de activistas destacan en Madrid dous galegos: Tomás Carretero Sánchez, de Santiago, aventureiro e conspirador, que realiza unha actividade conspiradora sen precedentes, repartindo panfletos polas fondas e cafeterías de Madrid con tal impunidade que máis dun pensou se non sería un axente dobre. Igual ou maior eficacia amosou outro galego, D. Nicolás Soto Rodríguez, de Cobelas (Ourense), militar que desde a Guerra de África seguía a Prim coa fidelidade dun can. Desde Madrid mantiña contactos conspiratorios co seu xefe, espallando logo os seus informes a través das células conspiratorias creadas. Encarcerado e posiblemente torturado xamais revelou un nome. Ambos, Carretero e Soto, foron logo premiados como deputados por Galicia nas eleccións de 1869. En cada unha das principais cidades galegas funcionaron os comités clandestinos: o de Ferrol, liderado polo republicano Suárez García, co apoio dos obreiros do Arsenal, (aínda a Internacional non erguera unha fronteira entre republicanos e obreiros) e contando ademais co compromiso do capitán de Navío Beránger que foi o home resolutivo que iniciou nesta cidade o levantamento, en canto tivo noticia do pronunciamento de Topete. Na Coruña foron os republicanos Montero Telinge, Federico Tapia, Pérez Costales e Pereira, encarcerado en San Antón, contando co apoio do xeneral D. Cándido Pieltain os que organizan o levantamento. En Ourense, mentres os irmáns Diéguez Amoeiro facían campaña nas vilas próximas a Portugal, onde estaban exiliados desde 1867, Paz Novoa, Cesáreo Ribera, Alexandre Quereizaeta, Xosé Ogea e outros formaban o grupo conspiratorio. En Lugo e baixo a presidencia simbólica desde Madrid, de D. Xosé R. Becerra, que fora deputado nas Cortes de Cádiz e que mantiña limpo como o primeiro día o seu progresismo, traballaron na conspiración Salustio Alvarado, Moreno Barcia (en Ribadeo) e outros. En Pontevedra a figura máis representativa seguía sendo o escritor Xosé Bieito Amado, escoltado por Indalecio Armesto e Xoaquín Baeza. En Santiago os profesores republicanos Esteban Quet e Pablo González Munín, foron capaces de organizar un reducido grupo que desde o primeiro momento fíxose cargo do poder. Nese grupo estaban Manuel Murguía, Secretario da Xunta Revolucionaria de Santiago.
Nº 362
152