Páxina da obra

     Decim' os que crendes
en Dios y-as suas obras:
¿Cal foi d' a creacion
a espréndeda coroa?
¿Cal foi a que Dios fixo
a últema de todas?
¿Foi o mar...? ¿As estrelas...?
¿A luz d' a branc' aurora...?
¿Foi a estáuta de barro
qu' á sua imáxe propea
un alma lle infundira
intlixente y-hermosa...?
¿Foron cicais os ánxeles
que pobraron a groria...?
Foi a muller que tivo
a fertuna grandiosa

[p. 8]

de xuntal-as.bellezas
que ten todal-as cousas.
Ela ten com' os homes
fortaleza donosa:
dozura com' os ánxeles,
com' as aves n-a gorxa
un raudal d' armunías
n-a sua fala melosa:
com' o mar garda pelras
e corales n-a boca:
brilan com' os diamantes
suas bagoas cando chora:
ten com' a brisa sospiros
e colores com' a rosa:
verten luz os seus ollos
com' estrelas radiosas
y-o seu amor dá vida,
aterno sol de groria.

               II

     Homes qu' â muller culpades
d' os crimes que cometedes
e decís que d' as disgracias
sempre son causa as mulleres,
oind' o que dí Feixóo
n-aquel libr' en qu' as desfende:
«É verdade qu' hay algunhas
ruis, algunhas que teñen
cicais perdid' a vergonza;
mais decinde ¿por qué a perden?

[p. 9]

Non é razon pr' aldraxalas,
qu' algun santo padre berre,
cicais botándoll' a culpa
de qu' o mundo se perdese:
porque falan d' as perversas;
mais non con todas s' entende».
Pois si por elas pecades
a culpa non lle votedes,
que nunc' o sol tivo culpa
de que quen o mira cegue.
Decides qu' Eva pecou;
mais inganouna a serpente,
creatura en quen falaba
un ánxel, qu' anque reberte,
era un ánxel e tería
intelixencia esprendente.
Mais Adán, qu' era varon,
tamen foi curioso e debre
e non tivo pra tentalo
nada o demo que faguere.
¿Qu' a Caba perdeu â España?
¡Quén tal diga mint' adrede!
Foi un conde, foi un bispo...
foron homes todos eles.

               III

     Dixo o doutor Almarico,
alá n-o sigro duodécemo,
qu' en castigo d' os pecados
nacen mulleres á centos;

[p. 10]

pois s' o home conservase
o seu estado preteuto
de nocenza, nacerían
homes tan solo d' afeito.
¿D' onde sacou o doutor
ese crasísemo erro?
¿En qué quedamos ô fin?
¿Á quén inganou ó demo?
¿Eva era home ou muller...?
Pois Dios crióuna n-o tempo
en qu' Adan ind' era puro
e nin soñara ofendelo.
Aristóteles falou
contr' as mulleres y-eu penso,
si sería un gran catiña
que choraría o diñeiro
que gastou en lles queimar
com' á deidades incenso.

               IV

     Os que decís, qu' a muller
non ten a cabeza feita
pra soster unha coroa
e que non sirve pra reina.
É qu' esquencedes cicais
que tod' a hestoria está chea
de nomes qu' o brilo teñen
de luminosas estrelas.
Semíramis y-Artemisa:
duas Aspasias y-a nena

[p. 11]

File, filla d' Antipatro,
con quen iste s' aconsella.
Livia que domin' á Augusto
y-o mundo co-él goberna:
Agripina qu' ô seu fillo
de Roma o imperio lle dera
a ilustrada Amalasunta
qu' entende todal-as lengoas:
a gran reina anque croel
Sabela d' Ingalaterra:
a Catelina de Médeces
y-a Católeca Sabela,
que lle dou un mund' á España
alá n-as prayas d' Améreca...
y-ainda n-os tempos d' hoxe
¡ollade como gobernan!

     Os que mirás o valor
como riquísema prenda,
dempois d' as que xa lembrei,
que cuas todal-o tiveran,
lembráivos d' Aretafila
que redemiu â sua terra
de dous tiranos crués
y-ô traguerll' a diadema
con indinaceon altiva
apartouna d' a sua testa.
De Dipretina que foi
d' o seu pai a compañeira
e cal Mitridates grande
foi en valor y-en prudenza,

[p. 12]

e por non vivir escrava
quitous' a vid' ela mesma.
D' unha Clelia que nadando
chegou á Roma liberta
d' as prisiós d' un rei d' etruscos,
d' o coraxudo Porsena.
D' Arria, muller de Cecina,
qu' ô seu home ll' aconsella
que non consinta que segue
o verdugo a sua cabeza,
e pra alentalo c' o exempro
a morte dáse ela mesma
e d' o seo arretirando
o puñal que n-él metera
díxolle: ¡toma, non doi!
con muxeiril enteireza.
D' Eponina condanada
á morte que di: contenta
morro por tal de non ver
n-o trono d' a miña terra
un emperador tirano
que malamente goberna.
De Margarida que foi
conqueridora de Suecia.
De Murulla qu' ô mirar
o seu pai morto ô pé d' ela,
colle rodela y-espada
e desfend' a fortaleza.
D' a nobre Branca de Rosi
que tras valente defensa,
qu' ô lado d' o seu marido

[p. 13]

dendes d' o muro fixera,
véndoo morto, por non ser
n-os brazos d' un home opresa,
tiróuse dend' un balcón
con arrogante fiereza
y-arrecollida e curada
por non sofrir tal afrenda
foise matar sobr' a coba
ond' o seu amor s' encerra.
De Bonna paisana humilde,
probe pastora d' ovellas,
capitana valerosa
de cen brilantes empresas,
qu' ô pé d' un muro morreu
ô penetrar pol-a brecha.
d' a nosa María Pita
groriosísima gallega,
de cuyos feitos non falo,
pois non hay quen os esquenza.
D' unha María d' Estrada,
que fixo tantas proezas
alá n-os vales d' Otumba,
que Torquemada dí d' ela
que puxo espanto n-os homes,
qu' a miraban n-a pelea.
D' Ana de Baux, natural
d' unha aldeiña framenca,
que por gardar seu honor
púxose n-a vestimenta
d' os homes pra pelexar
hastra cair prisioneira

[p. 14]

e vendo que xa non pode
seguir sin ser descuberta,
vestíuse c' os burdos hábetos
de relixiosa profesa.
D' Agustina Zaragoza
n-a guerra d' a endependenza,
que foi groria d' este sigro
n-a ciudade aragonesa.
E por últemo lembrai
os feitos de Xoana Hacheta,
heroina á quen seguiu
un cento de compañeiras,
e relembrand' as mulleres
que véndose sin defensa,
porque xa os homes fuxiran,
alá de lonxe n-as terras
d' as Cursolares, souperon
faguer levantar a cerca
ôs turcos, que s' asombraron
de ver tanta fortaleza.

               V

     ¿E quén dixo qu' a muller
non sabe gardar sacretos?
Non quero buscar n-hestoria,
que ten millares d' exempros;
mais ¿quén d' os nados s' esquence
d' a márter d' os nosos tempos?
¿Quén s' esquence d' a Pineda,
que quixo morrer primeiro

[p. 15]

y-â coitela d' o verdugo
entregóuse sin receos,
e deixou sin nai ôs fillos,
por non decir un sacreto?
Nadie iñora con qu' afan
o perdon lle pormeteron
s' ôs cómpreces descobría
d' aquil libeiral intento...
¡e morreu por non falar...!
¡por non abrir o seu peito!

               VI

     'Os que negan â muller
intelixencia e talento,
a millor contestaceon
cicais que fose o disprecio.
¿D' ónde sacaron qu' as almas
teñen com' os corpos seuso?
Porqu' as probes d' as mulleres
nunca tiveron enseño
como os homes, qu' eran tontas,
os homes tontos dixeron;
pois anqu' algus qu' eran sábeos
probar quixesen o mesmo,
soilo logran porbar
que n' human' entendemento
todo é falibre e que poden
os mais grandes teren erros.
Eu non me met' a estudear
si tein húmido o cerebro,

[p. 16]

nin cal é forma millor
pra ter as almas asentos
porqu' eu as cousas non busco,
que soilo busco os efeutos.

     Inda n-os tempos que foron
n-a noit' escura d' os tempos
perdidos, cicais brilaron
con luminosos refrexos
coma soles esprendentes
os femeniles talentos.
¿Quén foi Minerva? decí,
¿Porqu' as cencias se puxeron
debaixo d' o seu amparo
e lle queimaron incenso?
¿Quén foron as nov' hirmás
que tiveron tantos tempros,
e pr' as qu' ainda os poetas
erguen altares n-o peito?
Mulleres foron sen duda
de crarísemo talento
á quês diviñizaría
a ademiraceón y-o tempo.
Y-est' é unha crara sinal
de qu' as mulleres tiveron
sempre autitú pr' o saber
e demostraron inxenio.
Centos de mulleres sábeas
pódense poñer d' exempro
de que nunca Dios negou
â muller entendemento.

[p. 17]

               VII
     O entendemento d' os homes
con coidado se cultiva
e cuasque todos reciben
d' a instrucion a luz diviña,
e cicais de cada mil
un tan soilo s' ilumina:
namentres que d' as mulleres
son muy poucas istruidas
y-as que reciben a luz
coma craros soles brilan.

     Frores d' os xardís d' as letras
de lozana galanía,
alcendidos caraveles,
branquísemas margaridas,
rosas de doce fraganza,
violetas escondidas,
qu' euxalastes o prefume
d' os dioses, a poesía:
quérovos poñer á todas
n-un ramiño axuntadiñas.
Quero os agros recorrer
dendes de Grecia á Galicia,
e lembrar se ser poidera
dende Safo á Rosalía...
mais non, rinuncio á lembrarvos,
lindas frores pelegrinas;

[p. 18]

pois que todos vos conecen
e non sodes esquencidas.

     Cando xa n-os tempos d' onte
tales astros parecían,
y-eso qu' ô pazo d' as cencias
entraban por regandixas,
porqu' as portas lles pechaban
os que lles tiñan cobiza,
e non tuvo altura a cencia
qu' as mulleres non rubiran
sin se parar n-o camiño,
chegando sempr' hastr' a cima.
¿Qué será cand' entrar poidan
e sair sin cobardía?
¿Qué será cand' elas sepian,
que xa ninguen as cretica,
por buscaren afanosas
a luz d' a sabidoría?

               VIII

     D' os disgraceados que ruben
ô patíbolo, de cen
mais de noventa son homes,
mulleres nunca son dez.
'A muller que sai ruin
e de curazon croel,
todos lle chaman un mostro
ninguen Ile chama muller,
qu' a muller é compasiva,

[p 19]

goza sempre en faguer ben
e teñen drento d' o peito
un panalciño de mel.
Elas son nais dende nenas,
dende que saben faguer
unha nécora d' un trapo
y-un páxaro de papel
enchen de doces caricias
e de bicos aquil sér
á quen lle finxen un alma
e n-o seu peitiño ten
manantiales de tenrura,
pr' o coidar e protexer.
A muller naceu pra nai
y-esta razon basta ben
pra comprender o prefeuta,
que Dios a quixo faguer.

     Homiños qu' ides â guerra,
porque vos obriga a ley
ou a ambiceon vos rempuxa
e vandes á merecer
grande renome n-hestoria
y-o favor d' o voso rei
e puseceon elevada
e gran sold' e gran poder,
e porque sodes valentes
unha estáuta pretendés:
¿Qué merecen esas monxas
que vos siguen por do quer,
que curan vosas feridas

[p. 20]

e soilo por faguer ben,
sin paga nin recompensa
espoñéndose á morrer
pol-os campos de batalla
solícetas van e vên?

     ¿Qué mais...? cando Dios ô mundo
quixo vir á padecer
e veu apurar o cález
cheo de vinagr' e fel,
por ter un pouco de groria
quixo ter nai e nacer.
Porqu' unha estrela o anonciaba
veñen adouralo reis
y-â voz d' os ánxeles chegan
os pastores cabo d' él.
Dempois cando n-o deserto
está perdicand' a fé
e c' o pan d' a sua palabra
almas e corpos manten
e fai milagres á centos,
corren as turbas trás d' él,
van os homes ôs millares
y-ô entrar en Xerusalen,
com' entra en grorioso trunfo,
vitoréano en troupel.
Mais cando camiña preso,
chea d' espiñas a sen
y-a cruz lle pesa n-as costas
hastra faguelo cayer,
teñen que buscar un home

[p. 21]

y-obrigalo pol-a lei
á que ll' axud' á levala,
cand' á tantos fixo ben.
Os discípolos fuxiron
e votárons' á tremer
cand' algun lle perguntaron,
si profesaban a fé
de Xesús de Galilea
chamado rei d' lsrael.
Sofrind' aldraxes sangrentos
d' as turbas, unha muller
ábrese pas' e non treme,
chega, axinollas' ôs pés
d' o márter e d' o seu rosto
limpa o sudor que correr
se ve con sangue mezcrado
e d' o seu pan' a dobrez
saca a imáxe de Dios vivo
que se venera en Xaen.
Fixo centos de milagres,
mais nin un soilo se ve
d' os mortos rezusitados,
d' os cegos qu' agora tên
luz n-os ollos, d' os tolleitos
qu' agora poiden correr.
E cando volv' a cabeza
soilo ve chorar trás d' él
âs mulleres que disprezan
á aquela turba soez.
¡Soil' alcontra ollos amigos
n-esas fillas de Salem!

[p. 22]

     Xa está n-a cima d' o monte,
xa está próusimo á morrer:..
ama ô mund' e quer deixarlle
o que mais n-estima ten...
¡Déixalle un rico tesouro...!
¡Unha nai...! ¡Unha muller!

Anterior	Follatos Defensa d' as mulleres (páxina 2)	Seguinte