m5armadateixeirononmaisemigracion002.html
Marica
..............................................
Beneficencia gallega ..........................
|
Sra.
Rodriguez (Dª. Dorinda.) |
Tia Colasa
.........................................
Hirmá d'a Caridá ................................
Labrega 2ª e 3ª ..................................
|
Sra.
Alcántara (Dª Xaquina.) |
Xan
..................................................
|
Sr.
Varela (D. Iñigo.) |
Farruco
..............................................
|
Sr.
Lopez (D. Rexino.) |
Tio Andrés
........................................
|
Sr.
Franco (D. Anton.) |
Don Xaquin
........................................
|
Sr.
Mosquera (D. Secundino) |
Crego d'aldea
....................................
Sr. Abade .........................................
|
Sr.
Cuevas (D. Felipe d'as) |
Don Alifonso
......................................
Anxelo ..............................................
|
Sr.
Caula (D. Xesús María) |
Alberte
..............................................
|
Sr.
Muxía (D. Cándido.) |
Un rapaz
...........................................
|
O
neno Manoliño Fernandez |
Un mozo
...........................................
|
Sr
Carballal (D. Dionisio.) |
O
antusiasta y apraudido orfeón Ecos de Galicia, a rogo d'os
autores de ¡Non mais emigración! desempeñou, e por certo, con
notabre trunfo, a parte d'os "coros". |
EPOCA CORRENTE ANO
188... |
Enténdase por dereita
y-ezquerda as d'os autores.
|
[p.
7]
AUTO
PRIMEIRO.
TITOLO D'OS CUADROS.
1º A tascar.
2º Consellos de familia.
3º Emigración. |
DECORACIOS.
1ª Aldea de Galicia.
2ª Chouza d'aldea.
3ª Vista d'a Cruña. |
PERSONAXES.
Marica.
Tia Colasa.
Tio Andrés.
Xan.
Crego d'a aldea.
D. Xaquin.
Farruco.
Alberte.
Pescadeiras, estudiantes, nenos, xente d'o pobo, etc. |
|
A escena semella unha aldea de Galicia con
chouzas, alboyos, hórreos, etc. E de noite, pro crara, aparcendo a lúa
n-o teon d'o fondo. N-a parte baixa d'o foro, fixaráse un trasto
pequeno representand'o ribazo d'unha congostra prauticabre que marcha
pol-a ezquerda. Este ribazo ten cancela.
MARICA
y-o CORO de mulleres, todas en traxes d'a terra.
|
Todas. |
Vamonos pr'a tasca
Vamos a tascár,
Qu'a noite está boa
E temos luár.
Corramos lixeiras
Vayámonos xá,
Qu'alí bailaremos
D'a gaita ô compás.
[p. 10]
Pois a cousa
Mais a xeito
Pr'o delor
Escorrentár,
É unha jota
Ben bailada
C'un mociño
D'este lar.
Vamonos xa indo,
Vamos a tascár
Antes qu'oscureza
Y-o craro luár.
Vayamos correndo,
N'agardemos mais,
Qu'alí estarán todos
Os mozos d'o chán.
E de cote
Brincaremos
Pol-as eiras
D'o lugár;
Y-os rapaces
Bullangueiros
Nosos pasos
Seguirán. |
(Oyes'ò lonxe un fort'aturuxo.) |
Marica |
¿Oides?
Xa os rapaces van pr'a tasca
E mui logo van chegár;
Andade vamos lixeiras
Corrend'a paso de cán.
Andade xa rapaciñas
[p. 11]
Vamos ledas pr'o lugár;
Andade qu'a noite corre
E hai moito que tascár. |
Coro. |
Si, si, vamos indo
Pr'axiña chegár
Qu'os mozos d'a terra.
Andand'aló ván.
Si, si, vamos indo
N'agardemos mais
Qu'alí estarán todos
Os mozos d'o chán. |
|
(Fan movimento pra marchare; pro s'oye un novo aturuxo mais preto qu'o
ùltemo, e Marica detennas amostrándolles o fin d'o camiño por donde
parece que chega xente) |
Marica. |
Caladas
Que veñen
De cote
Pr'acó |
|
(Oyese mais pret'o barullo d'a xente y-o aturuxár d'os mozos.) |
|
N'ai
duda
Xa chegan;
Veremos
Que foi. |
|
Coro. |
|
(En voz baixa.) |
|
Calemos
Que veñen
De cote
Pr'acó. |
|
(Mais pret'o barullo.)
[p. 12]
|
|
Ahí
veñen
Xa chegan
Veremos
Que foi. |
|
OS DITOS, FARRUCO, ALBERTE y-o CORO d'homes.
Todos aparcen pol-a congostra.
|
Farruco. |
|
(que ven diante, di, o modo d'aturuxo.) |
|
Ouh! rapaciñas! |
(Os recen chegados diríxens'o escenario. As mulleres qu'estarán postas
en duas filas deixando libre o paso d'o camiño, xúntans'a eles,
saudándose con apertas e loitas) |
|
¡Mariquiña
d'os meus sonos! |
(Apreix'a.) |
Marica. |
|
(Desprendéndose con mal modo.) |
|
¡Quita
pr'aló Farruqueiro! ¡E sei que te tent'o de mo? |
Farruco. |
|
(Un pouco anoxado. ) |
|
Y-entón
porqué, ¿dache noxo, ou' tes vergoña? |
Marica. |
Nin unha cousa nin outra; pro...... |
Farruco. |
¡Vamos! Hoxe non estás pra folgos. Deixareite. |
Alberte. |
|
[qu'estivo fixándose y-oindo o parrafeo de Marica e Farruco,
dirixindos'a este] |
|
Craro está. ¡Como que Xan d'os Picos, o fillo d'o gaiteiro d'Agremayor
íbas'a casar con ela y-agora picoull'o verme por ir pr'a y-Habana! |
Farruco. |
¿Así Dios te leve? ¿Vaise pr'a Habana Xaniño? |
Alberte. |
Sí, home, sí. |
Farruco. |
Pois xa entendin o porqué de n'haber tasca. (Ap.)
[p. 13]
Xan é parente d'o dono d'a chouza d'aló, e como se vai, non queren
fuliada. |
(Contento, resolto e gozoso) |
|
¡Agora
é a miña! ¡Marica! ¡Rapaces! Escoitade. |
(Cheganse todos a él.) |
Unha nova
Vou a daros
Que' vos vai
Sobrecoller;
Unha nova
Qu'a Marica,
Chorosiña
Vaina ter. |
(Movimento de curiosidade.) |
Marica
y-os coros. |
|
Farruco. |
Que xa n'hai tasca
En tod'o mes;
Que xa Marica,
Me vai querer. |
Marica y-os coros. |
|
Farruco. |
Porque Xan d'os Picos,
O d'Agremayor,
Vaise pr'a y-Habana,
Si xa non se foi. |
(Todos s'ademiran, e mais prencipalmente Marica) |
Marica. |
Quen trouxo
Esa nova,
[p. 14]
Decideo
Por Dios;
Quen dixo
Tal cousa,
Quen vol-a
Contou. |
|
Farruco.
|
Q'ê certo
N'ô dudes,
Alberte
A rosmou:
Alberte
Ten cheiros
E non s'
Engañou. |
|
Marica y-os coros. |
Pensará
Pensará
Qu'ali en onzas
Vai pront'a nadar.
Pensará,
Pensará
Que n-Habana
Sua estrela estará. |
|
Marica. |
|
(Con moito sentimento.) |
|
¡Pobre Xan! ¡Mal pocadiño!
¡Pra que de min fuxirá!
¡Probe Xan! ¡Probe Xaniño!
Si se vai.... non volverá. |
(Enxugas'as bagoas c'o rianxo). |
Coro d'homes. |
Mal pocado,
Vamos velo
Vamol-a desengañar,
[p. 15]
Qu' ê mentira
Qu'ali poida
Facer naid'un diñerál;
Que n'ê certo
Qu'hoxe traiga
Nin un rif o qu'aló vai;
Qu'ê mui falso
Qu'él topára
Donde cartos aforrár. |
Coro de mulleres. |
Non t'afrixas
Mariquiña
Qu'él, sin duda, non s'irá;
Non mais chores
Mimosiña,
Qu'ese amor, n'ô deixará. |
Os coros. |
Mal pocado
Vamos velo
Vamolo-a desengañar;
E de paso
Saberémos
Cand'a festa se fará. |
(Marica que sigue chorosa namentras os coros cantan, deixase levar,
pouco a pouco, pol-as compañeiras y-amigos que van dereitos pr'o
camiño, entoando a últema parte.) |
Farruco.
|
|
(que fai por quedars'atrás de todos.) |
|
Él
vaise, si Alberte non mente. Consolémola pois, e miña será c'o tempo. |
[p. 16]
['O chegar Marica y-as últemas persóas
diant'a canceIa d'o ribazo, aparce, brincando esta, Xan, en traxe de
Iabrego.] |
Marica. |
|
('O velo) |
|
¡Meu amorciño! |
(Choriquea) |
|
¿Dónd'estiveche
onte a noite? ¿Porque dixeron que fuxias d'o meu lado? |
Xan. |
|
(Desprezándoa) |
|
¡Valtroteira! Eu detéstovos. |
Marica. |
¡Anoxouse.... ! ¡Disgraciada de min....! ¡Eu... morro! |
[Cái desmayada n-o chan. Todos a socorren, y-o primeiro d´eles, Xan,
que dí o que sigue.] |
Xan. |
¡Mariquiña.....! ¡Meu feitizo....! ¡Non me creas...! |
[Baixas'o teón d'o |
Caerá
este teón ô medio d'o escenario. Veráse n'él, unha chouza d'aldea,
tamen en Galicia, con eira, curral, palleiro, silveiras, pasadoiros,
etc., carro, cestos, escaleiras, arado y-outros istrumentos d'a
labranza; todo, sin perxuicio de qu'o púbrico poid'ademirar un paisaxe
d'os mais froridos y-hermosos d'a terriña gallega. Diant'o segundo
bastidor d'a dereita poñerás'un trasto que semell'un copudo
castiñeiro de cañota grande. A chouza, con port'aberta, debe quedar â
mau ezquerda.
FARRUCO, SR.
CURA, TIO ANDRES. Vist'o segundo com'os cregos d'as montañas, é decir,
sotana, capa, sombreir'escuro d'anchas aas e vistos'arzacuello branco. O
último, que xa é vello, o traxe provinzal; pro ven portado, cal si
fora un rico vinculeiro. Tén na mau unha bisarma.
|
(Farruco vai sair pol-a caixa d'o primeiro
basti-
[p. 17]
dor d'a dereita; pro n'ese mesmo istante, aparcen pol-a porta d'a
chouza o Sr. Cura y-o tio Andres. 'O velos escóndese, n-o sitio que
noma, decindo:) |
Farruco. |
¡Que se traerá esta xente....!
Abesullemos tras d'a cañota d'o castiñeiro. |
(Faino, coidando d' asomarse de cand'en cando.) |
Sr. Cura. |
Nada, tio Andres; vosté, como
pai d'o neno, y-éu, como pái de todos, cumprimos c'un deber de
concencia en facerlle ver, qu'hox'en dia, o mesmo n-Habana qu'en
calquer'outra parte, está todo perdido. |
Farruco. |
|
(Asomandose.) |
|
¡Tratan d'interrumpirll'o viaxe ...! ¡Bon é
sabelo! |
(Escóndese.) |
Tio Andres. |
É verdá, meu Señor, é verdá. |
Sr. Cura. |
Aqueles tempos en qu'un chegaba e
decamiño tiña traballo pra, despois de sudalo moito, ganar catro
cartos, acabaronselle. Hox'en dia, haill'aló mais fame, que n-a nosa
terra. Os peródicos veñen cheos de recramos, d'us o d'outros, que
buscan traballo, en troque d'un mal almorzo. O que fai dèz anos tiña
catro pesos con que poder arranchars'outros catro, en calquera negocio,
anque fora cativeiro, hoxe, ou non os ten porqu'os perdeu, ou si os ten,
sabeos gardar, que si sembra, non recolle. |
Farruco. |
¡Fala com'un libro! |
Tio Andres. |
Tèn razon, Señor Cura, tèn
razon; pro vosté, tamèn com'a min sabe, que Xaniño é mais duro de
cachóIa qu'as bestas d'a Capelada. |
Farruco. |
¡De verdá ....? ¡Iso convènme! |
Tio Andres. |
Conta él, qu'o fillo d'a
taberneira d'a Ponte mandall'a nai, cada dous ou tres meses, unha onza;
qu' Alberte Camiño, veu d'aló o ano pasado e c'o diñeiro que trouxo
mercou dous lugares, fix'unha
[p. 18]
boa chouza e donoulles âs hirmás catr'ou
cinco parexas de bóis; qu'isto y-outras cousas fanlle deprocatar, que n-Habana
corr'o diñeiro que dá xenio; que por outro lado, ind'él aló, non vai
á servir ô Rei porque se fai "voluntario" en canto chegue. |
Farruco. |
¡Qu'aquevucado está, mal
pocado! |
Sr. Cura. |
Iso non quèr decir nada, Tio
Andrés, porqu' anqu'o dito fora certo, qu'en moita parte non o é, a
vosté non Ile faltan oito mil reás con que libertal-o fillo. |
Tio Andres. |
Si llo prometin, Sr. Cura. |
Sr. Cura. |
Pois logo .... |
Tio Andres. |
A min, é verdá que pol-o d'hoxe
¡Dios mediante! non me falta unha onza, non señor; e tamèn é certo
qu'entre pagas e dereitos de consumos, as terras non deixan nada, pro de
calquera maneira, antes que ver ô fillo coller o fusil, sèi vender un
pedazo de pan ou un regado calquera. |
Sr. Cura. |
De tanto sabelo, teñollo esquencido, Tio Andrés. Ademáis; Xaniño
é o úneco fillo: a parenta está vella: vosté non é novo, e si por
disgracia lle morre n-Habana como morreron moitos máis esto vai a
ser un desconsolo. Vosté tampouco pode solo gobernal-o lugár; de
maneira, qu'o consentir ese viaxe parecem'unha toláda. |
Tio Andres. |
E vosté que quér qu'eu lle
faga! |
Sr. Cura. |
¿Porque non fai por casalo? Él
e máis Marica, a fiIla d'o caseiro d'Andrade, seique s'entenden. Marica
non é mala muller, y-anque probe, é honrada. |
Tio Andres. |
É verdá; pro â miña parenta fixeronlle creér, qu'ela tèn algo
âs caladas con Farruco d'Outeiro. |
Farruco. |
¡Ogallá for'así! |
Tio Andres. |
O pícaro di que non é certo;
pro vosté xa sabe como son as náis d'a nosa tèrra; primeiro deixan
morrer
[p. 19]
un fillo antes que casalo c'unha muller que non recenda
d'honrada, en calquera sitio.
Malas lenguas nunca faltan, Tio Andres, e quizais, quizais, eses ditos
de Marica veñan d'algunha d' esas.
¡Cèn mil bruxas t'esconxuren, corbo d'os demos! |
Tio
Andrés. |
A parenta dixolle qu'esperara un
ano: qu'ela vixilaria, e que si vía qu'o que se di d'a rapaza non era
verdá, desde logo casaríanse. Non lle podia decir máis. |
Sr. Cura. |
Pois nada, vamos a drento e
volverémos a remachar n-o cravo; qu'esté todo disposto non importa, e
si desde logo non podemos facer nada, vosté, d'aquí â Cruña, vaille
sempre aconsellando. |
Andrés. |
Vamos, señor Cura, e fálelle
como vosté sabe facelo |
Sr. Cura. |
Pois nada, vamos. |
(Dan a volta e collen dereitos pr'a porta d'a chouza.) |
Tio Andrés. |
|
('O ver qu'o crego lle quér facer entrár primeiro) |
|
Vosté
diante. |
(Fanno asi, coidand'o Tio Andres de deixar á porta d'a chouza a bisarma
que tiña n-as maus.) |
FARRUCO, que
despois de qu'os outros saíron d'o escenario, aparce indo e restregando
as maus de gozoso.
|
Farruco. |
Por moito que fagan non pòden consiguilo.
D'algo habian de servir as miñas patrañas. |
(Pons'a porta d'a chouza
escoitand'o que falan.) |
|
O dito; está emperrado e nin ó pái nin o
Crego o poden volver atrás. ¡Que...! |
(Sobrecollido) |
|
¡Van a chamar a
Marica...! Iso será si eu quero. Antes qu'aló cheguen, xá eu armarei
maraña. |
(Vaise correndo pol-a dereita.) |
[p. 20]
MARICA. Sall'â escena pol·o primeiro
bastidor d'a ezquerda levando d'a mau dous cabritos y-un pequeno feixe
d'herbas baixo d'o brazo.
|
Marica. |
|
(Contemprand'a chouza.) |
|
¡Alma
miña! ¡Cando te volverei á ver! |
(Enxugas'as bagoas c'o rianxo.) |
|
Vosoutros
sodes felices, |
(dirixindos'os cabritos) |
|
mais
eu.... eu morro de delor. |
Pedide cabritiños
Á Virxen d'o Cristál,
Qu'o meu amor non fuxa,
N-a vida, d'o lugár.
Pedídeo fervorosos,
Pedídello por Diós,
Si non queredes morra
Axiña de delór.
Eu en troque
Traeréivos,
Moitos feixes
D'alcacer;
E o monte
Levareivos
Cando empece
O amancer. |
|
E xuntiños os
tres vivirémos
Sin máis nunca por naide chorár;
Y-os tres xuntos despóis brincarémos
Pol-as leiras de rente ô pinár.
[p. 21]
D'acó
Pr'alá,
D'a eira
'O lár;
D'aló
Pr'acá,
D'o monte
'O chán |
|
MARICA e FARRUCO. 'O acabar Marica o canto
anterior salle Farruco por dond'acostuma.
|
Marica. |
|
('O ver a Farruco e dirixindos'o púbrico) |
|
¡Qu'abesoiro! |
Farruco. |
¡Mariquiña! |
Marica. |
Non me persigas Farruco: procata qu'o meu amor non che pèrtenece: qu'a
miña honra póde peligrar, si non deixas de seguirm'os pasos: pensa..... |
Farruco. |
¡Feituquiña! Si o qu'eu precuro é levár ô teu seo a felicidade que
che roubou o amor; si os meus traballos encamiñans'a que Xaniño non
emigre a Habana, pra que ti poidas vivir com'os anxeles d'o eco. |
Marica. |
|
(Colléndoll'a mau) |
|
¿Pois
como enton.....? |
Farruco. |
Escoita Maruxa. Ti sabes que sempre por ti bebeu os ventos Farruco
d'Outeiro: qu'o amor que che tèn sobrepuxa ô que teñen as frores ó
orbállo d'a primaveira; máis procata unha cousa meu ben.... |
Marica. |
¡Que....! ¡Dio axiña....! Non me fagas esperar. |
Farruco. |
Que si non queres, com'hastra agora non quixeche,
[p. 22]
ademetir os meus
parrafeos; si pol-o contrario tod'o teu pensamento entregache a Xan d'os
Picos. ¿Vou eu por isto á facerte disgraciada? ¿Vou en vinganza a
levár teu nóme de boca en boca pra qu'estas parólas lixen a honra que
tant'estimas? Non, miña prenda, non. O meu amor é o amor d'os anxeles
Dios d'o céo, (Ap. ¡Como sei mentir!) é un amor d esprito qu'o
mesmo te quér solteira que casada. |
Marica. |
(Ap.) Est'home engáñame |
Farruco. |
É un amor que non s'esprica máis
que n-a fala d' aló, |
(sinaland'o céo) |
|
e
que ti non entendéras anque quixéras. |
Marica. |
(Ap.) Nin ti tampouco, por máis qu'o pintes. |
Farruco. |
É un amor, meu beu, que non tén outro fin máis que verte alegriña e
feiticeira, sin bagoas nin choros, peniñas nin delores. |
Marica. |
Pois s'iso é, ¿porqué me persigues dende fai catro anos? ¿porqué
non me deixas, en ruas nin festas, en fias nin tascas? ¿porqué
Farruquiño? |
Farruco. |
Direicho, prendiña. |
Marica. |
Non, non; non quero qu'o digas. Fuxe d'o meu lado que si Xan me sabe
qu'aquí estou...... |
Farruco. |
Nada che diría. Él mesmo mandoume falára contigo, pra desengañarte
de que si se vai..... |
Marica. |
¡Que.... ! ¡Dio axiña! |
Farruco. |
Non máis esta terra seus ollos verian. |
Marica. |
|
(Sobrecollida e con mal xeito.) |
|
Non
é certo: é..... |
Farruco. |
Pódelo, creér Mariquiña; máis eu conselleille, refreusiós lle fixen
e...... |
Marica. |
¡Que...! ¡Que.....! |
(Falan caladiñamente.) |
OS DITOS e XAN. Sall'este pol·a porta d'a
chouza sin fixars'en
[p. 23]
Marica e Farruco, que tampouco, a sua vez, procatan
a chegada d'o novo personaxe.
|
Marica. |
|
(Empuxand'os cabritos pra drento.) |
|
Brincad'un
pouco pol-o monte, que falla vos fai. |
(Continùa o parrafeo con Marica, ô parcér, bastant'agarimosa.) |
Xan. |
Direill'adios. Ela ô fin, embarga o meu pensamento e.... ¡quen sabe si
o que din as xentes sobr'os parrafeos con Farruco, será verdá! Eu....
non debo creelo. Dinmo asi as suas bagoiñas, aquel vaído de fai poucos
dias, a falta de saúde, o agarimoso d'o falár o.... |
(Procatase d'a presenza de Marica e Farruco.) |
|
¡Cala!
¡Que vexo! ¿Será ilusión d'os meus ollos? |
(Fíxase moito n-os rapaces à vez que, pouco a pouco, recula pr'as
veiras d'a porta d'a chouza.) |
|
¡Non!
¡N-hai duda! ¡Eles son! |
(Con moit'enfado.) |
|
¡Valtroteira!
¡Poñérseme diant'os faciños! Eu matoos.... si.... matoos. |
(Bota mau à bisarma que deixou o Tio Andrés arrimad'a porta e váise
dereito pr'os supostos namorados, con malas intenciós.) |
|
¡Condanados!
¡Habédeas de pagar todas xuntas! |
(Síntese barullo de xente que semella baixar as escaleiras d'a chouza.
Procátanse Marica e Farruco e sin mirar pra Xan escóndense diant'a
cañota d'o castiñeiro, despois de dicir:) |
Farruco. |
Que baixa xente: escondámonos. |
(Estas escenas deben ser rápedas) |
Xan. |
Fuxídes.... Eu vos siguirei y-así...... |
OS DITOS, SR. CURA, TIO ANDRES. 'O sair
estos últemos pol-a porta d'a chouza, chégase Xan a eles y-encárgalles
silenzo.
[p. 24]
|
Sr. Cura.
Tio Andres. |
|
(Quediño y-a un tempo.) |
|
¿Que
foi? |
Xan. |
Qu'o que miña nái sabe de Marica e
Farruco d'Outeiro é a pura verdá. Ahí estaban parolando mui
agarimosos cand'eu sallía a despedirme d'ela. |
Tio Andres. |
¿Haberá vergoña n-o mundo? |
Sr. Cura. |
¿Veríase nunca cousa com'a ela? |
Xan. |
|
(Adoecendo de coraxe.) |
|
Eu
matoos. ¡Xuro a Dios! |
Sr. Cura. |
¡Pacencia, Xaniño! ¡Non te perdas por naide! |
(Fái por conteñelo.) |
Tio Andres. |
¡Por Dios, meu filliño! |
Sr. Cura. |
Pro Xan, ¿víchelos ben? |
Xan. |
¡Que si os vin....! Veñan conmigo e veránnos vostés. |
(Póñense d'acexo tras d'o castiñeiro.) |
Farruco. |
Non t'estrane, Mariquiña. Pra o amor non hai valádos; confia en min e
xuroche que serás feliz. |
Xan. |
¿Vostedes oyen? ¡Partam'un leño! |
Sr. Cura.
Tio Andres. |
¡N·hai duda! |
Marica. |
Farruco, ti non m'engañas? |
Farruco. |
Non, nena, non. Enterésome por tí desde fai tempo y-en todo o qu'eu
poida valerche, conta conmigo. |
Marica. |
É qu'eu dudo que Xan...... |
Xan. |
¡Falas de min! ¡Levenm'os diaños! |
(Quer'armar lóita. Os compañeiros suxétano.) |
Tio Andres. |
¡Pacencia, Xaniño! |
Sr. Cura. |
¿Ti que vas facer rapaz? |
Xan. |
¡Eu estralo! |
(Adiantas'o escenario fero de rábea.) |
Marica. |
|
('O velo.) |
|
¡Ai! |
Farruco |
(Id.) Fuxe Farruco. |
(Faino. A. escena continúa c'os demáis endividuos.) |
Xan. |
|
(Querendo seguilo.) |
|
Dáll'as
zancas, que sinón devidote. |
(Detéñeno todos.)
[p. 25]
|
Marica. |
¡Xaniño! |
(Choriquea.) |
|
¿Qué
tès? |
(Xan (1) deixa
caer acaron a bisarma como si lle fora dar un vaído.) |
|
¿Qué
tès, meu amor, que tès? ¿Doich'algo? ¿Qué che pasa? |
Xan. |
|
(Desprendéndose d'ela e como desprezándoa.) |
|
Ti
tamen, fuxe d'aquí ¡mala fada! si non qués que te machuque. |
Tio Andres. |
Si, si, fuxa mais que de presa. |
Sr. Cura. |
A traballar ¡pouca cabeza! |
Marica. |
|
(Mui afrixida.) |
|
Sr.
Cura: si eu falaba con Farruco porque me dixo qu'o mandaba Xaniño. |
Tio Andres. |
¿Quen dixo tal cousa....? ¡Mentireira! |
Xan. |
¡Que nunca máis te vexa! ¡Marica! ¡Váite! |
Marica. |
¡Xaniño! ¡Meu feitizo! |
Xan. |
|
(Con mala catadoira y-amostrándoll'o camiño d'o monte por dond'escapou
Farruco.) |
|
¡Fuxe! |
Marica. |
|
(Arrodillándose n-o chan, e dirixíndos'o céo.) |
|
¡Miña
Vírxen d'o Cristál! ampárame. |
(Falando paseniñamente.) |
|
Ti
ben sabes que son inocente. Xustifícarne ¡nai d'a virtú! Socórreme
¡abogada d'a disgracia! |
(Baix'a cabeza e chora con moito sentimento.) |
Tio Andres. |
Xan ¿será verdá o que dí? |
Xan. |
Verémolo. Deixennos solos. |
Sr. Cura.
Tia Andres. |
Deixómolos. |
(Metense n-a chouza.) |
Farruco. |
¡Paroleira!
¡Valtroteira! |
(1) |
Corrección do editor ; no
orixinal "Farruco". |
[p. 26]
|
¿Porque m'engañache, di? |
Marica.
|
Non me fales, non así.
Coida que fires
Meu corazon;
Coida que matas
Nosa pasión. |
|
Xan.
|
Que ch'importa
O meu querér,
Si nunca miña
Pensache ser. |
|
Marica.
|
Si sempre
fuche
D'o meu querer,
¿Por qué dis iso?
¿Por qué? ¿Por qué? |
|
Xan.
|
Ni agora, ni nunca, podreiche creér.
Por moito que fagas, nin penses facer.
|
Marica.
|
¿Por qué
así me falas?
¿Por qué, dí, por qué? |
|
Xan.
|
Porque
Farruquiño
Gustach'abofé. |
[p. 27]
|
Marica.
|
Cala que
fires
Meu corazon;
Cala que matas
Nosa pasión. |
|
Xan.
|
Si aquel querer
¡Trasn'ou demo de muller!
Qu'o rente d'un castiñeiro
Me pintache,
E que ti misma buscache
C'un parolar mentireiro,
Non podia
Durar máis qu'un curto dia,
Dend'as doce ô noitecer,
¿A qué ferías
O meu peito, con falsías?
¡Trasn'ou demo de muller!
|
Marica.
|
Si pensabas,
Cando gozoso chorabas
Pintándom'o teu amor,
Que soliña
Quedábame tan axiña,
Morréndome de delor,
Sin consolo
Por non terte n-o meu colo
Apreixado de pracer,
¿A qué decías
Que máis nunca olvidarías
A esta probe de muller?
|
XAN. |
MARICA. |
Si xa tiñas
N-os ollos as bagoíñas
Dispostas pra m'engañar,
Y-o vertelas
Procatabas que con elas
Meu amor ibas pillár,
Pra de cote
Deixarme sobr'o gañote
A ilusion d'aquel querer,
¿A qué ferías
O meu peito con falsías?
¡Trasn'ou demo de muller!
|
Si xa tiñas
N-os ollos as bagoíñas
Dispostas pra m'engañar,
Y-o vertelas
Procatabas que con elas
Meu amor ibas pillár,
Pra de cote
Deixarme sobr'o gañote
A ilusion d'aquel querer,
¿A qué decías
Que máis nunca olvidarías
A esta probe de muller?
|
Xan.
|
¡Conqu'esas tíñamos....! ¡Mullères!
Eu aborrézobos.
|
Marica.
|
Xaniño; cóida o que dís. Non botes
leña n-o lume que podes queimarte.
|
Xan.
|
|
(Con indifrenza) |
|
¿Quén?
¿Eu? ¿Eu? |
Marica.
|
Ti, ti, qu' anqu'hoxe non me quères
sigun lle contach'a Farruco d'Outeiro, ¡quen sabe si ainda....
|
(Choriquea.) |
Xan.
|
Non m'enferrunxes, Marica, que nin
vin a Farruco nin con él falei miga. ¿Tamen me queres facer argalleiro?
¿Non che bastou o engaño qu'aínda pensas......
|
Marica.
|
Si cèrto non fora, el non
diría......
|
Xan.
|
¿AbofeIlas?
|
[p. 29]
OS DITOS e
FARRUCO. Despois TIA COLASA (nai de Xan) SR. CURA, TIO ANDRES. Farruco
aparce pol-a dereita con mal carís y-armado d'un fungueiro.
|
Farruco. |
(Ap.) Descompuxos'o cotarro. |
Marica. |
|
(Continuand'o parrafeo con Xan.) |
|
Si,
si. |
Xan. |
|
(Sin procatarse d'a chegada de Farruco.) |
|
Xuro
por estas cruces de Dios, qu'en canto t'atope, Farruco d'Outeiro, |
(O aludido torcell'o fuciño) |
|
eiche
d'arrancar a lengua, como fixo Martiño a Xan de Ventraces n-a lênda de
Curros. |
Farruco. |
(Ap.) Hai que ser valente â
forza. |
(Tóse con retintin. Movimento de sorpresa en Xan e Marica.) |
Marica. |
|
(Botándos'en brazos de Xan.) |
|
¡Por
Dios, meu amor! |
Xan. |
Farruco d'Outeiro, viacó: duas
palabras. |
Farruco. |
|
(Achegándose.) |
|
Xa
t'oyo Xan d'os Picos. |
Xan. |
Eso quero, qu'homes somos os dous y-o
fin.... |
Farruco. |
Empeza cando queiras e non te
trabuques. |
Xan. |
Non teño por qué trabucarme, e
menos con xente vafúa com'a ti, que pasa o tempo faland'o que non debe. |
Farruco. |
Deix'a palla, e vamos ô conto. |
Xan. |
A palla non a deixo, porque palla foi
o que de min lle mentich'a Marica. |
Farruco. |
Si ti non tès palabra, eu non teño
a culpa. A Marica conteill'a verdá y-os homes o que din deben sostelo. |
Xan. |
¡Que dis! ¡galupin! ¡ferrapulgas!
¡Fendam'un leño....! |
(Fai aucion pra lòitar con él, pro impídello Marica.) |
|
¡Deíxame
nena! |
Marica. |
¡Non, meu Xaniño! |
(Forcexean) |
Farruco. |
Arrechégate, home, arrechégate, que
si fuxin unha vez, xúroche qu'â segunda eiche de medir o lombo.
[p. 30]
|
(Xan desprèndese de Marica e dall'a Farruco unha forte zafañada.) |
Marica. |
¡Ai, por Dios! |
Xan. |
¡Larpeiro! ¡Fillo d'os demos! |
(Lòitan. Xan traballa por quitarll'a Farruco o fungueiro que traguia n-as
maus) |
Farruco. |
Poida que.... lèves. |
Marica. |
¡Xan....! ; ¡Socorro....! Vírxen
d'o Carmen....! |
('Os berros sallen d'a chouza, armando barullo, a Tia Colasa, o Tio
Andres y-o Sr. Cura.) |
Tia Colasa. |
¡Xan....! ¡Meu fillo......! |
Marica. |
¡Xaniño......! |
Tio Andres. |
¡Qu'hai aquí! ¡Solten.....! |
Sr. Cura. |
¡Rapaces....! ¡Xan.....!
¡Farruco......! |
Xan. |
¡Deíxenme.... qu'o mato! |
Farruco. |
Yso quixeras.... ¡galdrupeiro....!
¡mal home....! |
Xan. |
¡Anque non queiras! |
(Namentras s'oyen as escramaciòs de todos, o grupo-diante Farruco vai
pouco a pouco achegándos'ô bastidor d'a ezquerda. Un momentiño antes
arráncalle Xan o fungueiro a Farruco: érgueo, e cando Farruco chega a
meterse n-o escenario, corre Xan tras d'él oíndos'a pouco a voz
queixosa de Farruco que dí:) |
Farruco. |
¡Ai, que me matou! |
(Entran todos. Os autores deben facer de carreira estas escenas pra que
non desmereza o seu efeuto. 'Ó seu talento artisteco se lles encomenda
o bon resultado. Teòn arriba.) |
Decoración e trastos representando a cibdá
d'a Cruña, como si a vista fora tomada desd'a carretera de Santa Maria
d'Oza, cuya parroquea supóns' estár ô lad'ezquerdo.
[p. 31]
PESCADEIRAS, qu'aparcen â mau dereita. A
escena pasa entre fusco e lusco.
|
Pescadeiras |
Como fenden,
Como rompen,
As marèas
N-o Orzán;
Como ruxe,
Como brua
C'a ventisca
O noso mar |
Malo está hoxe o tempo
Pra poder pescár;
Malo estivo onte
Malo seguirá.
O vento
Non deixa
As redes
Tender;
O mare
Está bravo
Pra peixes
Coller.
|
Máis si n-a Maróla,
En longa rióla,
As traiñas todas
Poderan largár,
¡Canta parrochiña,
Pescada e sardiña,
[p. 32]
Dentro de mui pouco
S'iba salcochár!
|
(Luz ò cuadro) |
|
Xa crarea
Y-alumea
Led'o sol;
Xa son outros
Os petoutos
D'o Ferrol.
|
Xa gozosos e lixeiros,
Os boteiros,
Andan todos pol-o már;
Xa cangados mariñeiros,
Feiticeiros,
Escomenzan a bogár.
Que moitas moedas
Preciso é gañar,
Pra xantár.
Rapaces d'a Cruña
Que tedes bagár,
Pra folgár.
|
AS DITAS e DON XAQUIN (maestro d'escola, pro non
d'os esfa-
[p. 33]
mentados.) Despois, TIO ANDRES, XAN, un RAPAZ, LABREGAS,
SOLDADOS etc.
|
Don Xaquín. |
|
(Sallindo pol-a ezquerda.) |
|
Rapazas:
bos dias. |
Pescadeiras. |
Bos dias. (Ap) ¿Quen será? |
Don Xaquin. |
A qu'hora sall'o vapor pr'a Habana ¿fanm'o
favor? |
Pescadeira 1ª. |
'As doce, ou doce e media. ¿Váise
vosté? |
Don Xaquin. |
Non señora; pro march'un veciño e
quería velo antes que se fora. |
(Salen pol-a dereita o Tio Andres e Xan.) |
|
¡Ah!
Xa están aqui. Dispensen boas mozas. ¡Tio Andres! ¡Xaniño!. |
Xan y-o
Tio Andres. |
¡Don Xaquin! |
Don Xaquin. |
Non creín atopalos tan cedo. |
Pescadeira 2ª. |
¡Haiche qu'esperár! Sentèmonos
rapazas. |
(Fanno algunhas.) |
Tio Andrés. |
É qu'o vapor debe saír logo e
convén estár ô tanto. |
Don Xaquin. |
N-hai que ter prèsa. Hastr'as doce,
segun din estas mozas, non salle d'a Cruña. |
Xan. |
Si..... pro.... |
Don Xaquin. |
Non s'apure, Xaniño, que.... |
Tio Andres. |
Fèrvell'a sangue por fuxir d'a terra
e ¡Dios queira que non lle pese algun dia! |
(Choriquea caladiñamente ) |
Don Xaquin. |
¡Ai, Xaniño! ¡Que verdá tan
grande che di teu pai! |
Xan. |
¿Abofé? |
Don Xaquin. |
Ti eres mui neno pra comprendelo. |
Un rapaz. |
|
(En traxe de mariñeiro e que salle pol-a caixa d'en frent'ò coro) |
|
¡Xusto!
Vostedes aquí tan caladas y-as traiñas chegando xá. |
(Váise) |
Pescadeira 1ª. |
¡Ai, nunca Dios me dèra! |
(Còrre tras d'o rapaz)
[p. 34]
|
Pescadeira 2ª. |
¡Diaños, que descuidadas! (Id.) |
Idem 3ª. |
Andémos, rapazas. |
Todas. |
|
(Dirixidos'o grupo.) |
|
Bon
viaxe, paisanos. |
(Vánse) |
Xan. |
Gracias, gracias. |
Tio Andres.
Don Xaquin. |
¡Vayan con Dios! |
Don Xaquin. |
Aquí hai vida Xaniño. Procata sinon
esas mulleres ¡que caras! ¡que pèrnas! ¡que coores! |
Xan. |
|
(Indifrente) |
|
¡Bò! |
Tio Andres. |
É un neno, que nin sab'o que dí,
nin o que vai facer. |
Labrega 1ª. |
|
(Atravesando a escena c'un pequeno feixe n'a cabeza) |
|
¿Mèrcan
quèiróas? |
(Namentras dura o parrafeo entre Don Xaquin, tio Andres e Xan, vénse
pasar, de cando en cando, augadoras con sellas, soldados, criandeiras,
pícaros, etc. |
Don Xaquin. |
Houb'un tempo en qu'a emigracion d'os
gallegos estaba xustificada. Hoxe, é a mayor calamidá |
Xan. |
¿Por qué? |
Don Xaquin. |
Porqu'hoxe, n'a nosa terra, non vive
o que non quér. Fai dèz anos estábamos esfarrapados os maestros
d'escola. Agora.... xa nos ves: boas ciróIas de somonte, zapatos de
cordabán, sombreiro de pano dobre, camisola de lènzo d'a terra, unha
onza n'o peto.... |
(Amostrandoa) |
Xan. |
Si, pro.... |
Don Xaquin. |
¡N-hai pro que valla! |
Labrega 2ª. |
|
(O mesmo qu'a outra) |
|
¡Quén
quér privo leite, ou boas cebolas, ou boa leituga, os bos tirabèques? |
Don Xaquín. |
Os gobernos, de pouco tempo a esta
parte, mirannos con bos ollos: temos ferrocarrís, temos frábecas,
escolas de todas clas, moita.... |
Xan. |
|
(Interrumpindolle) |
|
E
bèn ¿qué me di con iso? |
Tio Andres. |
|
(Santiguándose) |
|
¡Avemaría
que fillo teño!
[p. 35]
|
Don Xaquín. |
¡Como que che digo! Dígoche, que
n'os tempos que corren, o que non é folgazán non sòménte pode vivir
en Galicia, sinon que pode aforrár algús cartos. Nada máis que c'o
gado salvans'hoxe os caseiros. Unha xobenca, por cativa que sea, val
vinte ou trinta pesos: o nèto de leite véndese a seis cartos, a vinte-o
menos-a ducia d'hòvos. ¿Cando se veu iso noutros tempos? |
(Xan non se dá por convencido) |
Tio Andres. |
¡Xaniño! Ainda estás a tempo.
Pensa o que vas facer. |
Labrega 3ª. |
|
(Pregoando) |
|
¡Peras
de Don Guindo, que se comen rindo! |
Xan. |
Meu pai, tèñollo pensado e pol-o
tanto vamos â pousada pra traer o petate. |
Don Xaquin. |
Está enferruxado. |
Tio Andres. |
Está, está, e n-hai quèn poida con
él. ¡Si vosté, Don Xaquin, conseguira....! |
Don Xaquin. |
Canté. |
Tio Andres. |
|
(A Xan) |
|
E
logo quères que.... Eu irei a amañar a ucha, e ti, namentras, estáte
por aquí con Don Xaquin. |
Xan.
Don Xaquín. |
Bèn está. |
Tio Andres. |
Póis hastra logo. (Ap.) ¡Si
Dios quixèra! |
(Vaise pol-a dereita) |
Don Xaquin. |
Vamos tamèn nosotros a dar unha
vòlta. |
Xan. |
Vamos. |
(Fanno pol-a ezquerda) |
As antiguas PESCADEIRAS, RAPACES. Cruzan
elas d'un ò outro lado d'o escenario como s'estivèran carretando
sardiña. As que van d' ez-
[p. 36]
querda a dereita c'unha cesta n'a cabeza, y-as
de dereita a ezquerda c'o mesmo trasto n'a mau.
|
Pescadeira 1ª. |
¡Ai que xente! |
Idem 2ª. |
O qu'é hoxe..... |
Idem 3ª. |
Ser son o dèmo. |
Idem 4ª. |
¡Seique tès ganas de lèria, Xuana! |
Idem 5ª. |
¿E que che dixo? |
Idem 6ª. |
Nó pois él...... |
Idem 7ª. |
¿E ti faslle caso? |
(Salle pol-a ezquerda un rapaz c' un pau amarrado â cadeira-en clás de
sable-finxindo ser o coronèl d'un reximento d'a miliza. Lèva n'a mau
unha bandeira gallega-mourada e branca-adornada c'o escudo xeneral d'a
rexion.) (2) |
Rapaz. |
¡Batallon....! |
('A voz de mando d'este rapaz, que fai de xefe, sallen á escena unhos
cantos pícaros con páus n'o hombro, bén alineados, e por compañias
d'a seis. Cada compañia deberá ter un abandeirado consistindo a
insinia n'un pano branco co'a cruz de Santiago pintada, preso con dous
nudos n'a punta d'o pau.) |
|
¡Alto! |
(As pescadeiras continúan n'o seu traballo) |
Pescadeira 1ª. |
¡Mal agoiro! |
Idem 2ª. |
¡Mala siñál! |
Idem 3ª. |
Cand'os pícaros fan exercicio.... |
Idem 4ª. |
Guerra segura. |
Rapaz. |
¡Media vòlta pol-a dereita.... derei....! ¡Alto...! ¡N'o seu
lugar.... descansen! |
(Pasalles revista un por un.) |
|
¡Compañeiros!
(Ap.) Botareillel-a paróla que, pr'o caso, m'enseñou ònte meu
tio Xerome. |
(Con moita enerxía.) |
|
A.
patrea gallega chámanos a de- |
(2) |
'E costume mui antigua n'algús
condados de Galicia, a de qu'os pícaros prefiran, a outros xògos, o de
facer exercicios guerreiros. |
[p. 37]
|
fendel-o fogár. Aventureiros de mala facha
lixaron a nòsa bandeira e faise mestèr que cada migaIla de pringo se
labe co'a sangue de cèn corazós enemigos. Non temamos ô númaro nin
âs ventaxas d'o armamento. Con pòlas de figueira escorrentaron os
betanceiros a miles de foraxidos mouros, cand'o famoso tributo d'as
"cèn doncellas": con fungueiros e fouces, si n·hai outra
cousa, escorrentarèmos nosoutros ôs zumezagas d'o dia. Pardo de Cèla
vixila os nosos pasos; Viriato-o Régulo-recórdanos o seu linaxe; os
fuxilados n'o Carrál, amostrannos seu valimento. Probèmos, póis, que
somos dinos de leval-os nòmes que d'esos guerreiros hèrdamos;
loitèmos, com'ôs valentes d'o Medulio y-o Ponte Sampayo, e si a forza
d'os alleos pode máis qu'a nosa, morramos apreixados â bandeira d'a
pátrea, como morreu o batallon literario de Santiago n'os montes d'o
Vierzo. Galicia, enton, bendecirá os nòsos nòmes: pedirá vinganza ô
ceo, e desd'o fondo d'a cratedal de Santiago ergueráse fero o héroe de
Clavixo, pra machucár baíx'os cascos d'o seu famoso cabalo ôs
asesinos d'a honra d'a pátrea. ¡Compañeiros! Que nosos fillos non s'a
vergoncen nunca de que Iles dimol-o ser; peleèmos como bos gallegos, e
namentras teñamos alento berrèmos por chaus e penedos en son d'aturuxo
¡Viva Galicia! |
(Despois d'un istante de silenzo en qu'o "coronel" volv'a
revistal-a forza, dá as òrdes de mando qu'o direutor d'a escena xuzgue
comenentes. A orquesta, logo d'isto, toc'a muiñeira, y-o seu compás,
fans'enrevesadas evoluciós n'o escenario hastra que todos sallen pol-o
3° ou 4° bastidor d'a dereita.) |
[p. 38]
As mesmas PESCADEIRAS. Despois XAN, DON
XAQUIN. Mais tarde, TIO ANDRES, ESTUDIANTES y-un MOZO.
|
Pescadeira
1ª.
|
Si
foran verdadeiros soldados n-ó facian mellor.
|
Idem
2ª.
|
¡Creocho
bèn!
|
Idem
3ª.
|
¡Nin
qu'os foran!
|
(Sallen pol-a ezquerda Xan e Don Xaquin) |
Don Xaquin.
|
|
(Paròlando
con Xan.) |
|
Pois
síntocho, e mais que por náide, pol-a Tia Colasa. |
Xan. |
N-hai que facerIle.
|
Don Xaquin.
|
Éla,
a probe, estará esconsolada. A úneca espranza que tiña desfíxose,
cal o fume. ¡Com'ha de ser...! ¿E Marica? ¿Qué me dis de Marica? ¿Cómo queda esa probe rapaza?
|
Xan.
|
¿Quén? ¿Marica? ¡Valente prea!
|
Don Xaquin.
|
¿Qué dis? ¿Estás bébedo ou toléas?
|
Xan.
|
Nada d'iso, e sinon que lle conten n'a parroquea os líos d'ela con Farruco
d'Outeiro.
|
Don
Xaquin
|
Xurára
diant'un Santo Cristo que t'aquevucas,
Xaniño.
|
Xan. |
Pois
non o xure que conto verdá.
|
Don
Xaquin
|
¿Abofellas?
|
Xan.
|
Abofé.
|
Tio Andres. |
|
(Sallindo
pol-a ezquerda.) |
|
Todo
queda listo, de maneira que si quèren, podemos tomar un bocado antes de
nada. |
Xan.
|
N-haberá
tempo.
|
Don
Xaquin.
|
Ainda
temos duas horas.
|
Tio Andres. |
|
(Ap.
a D. Xaquin.) |
|
¿Qu'houbo
ó fin? |
Don Xaquin.
|
|
(Id.
o Tio Andres.) |
|
Nada;
n-hai modo nin maneira de convencelo. |
Tio Andres.
|
¡Mal pocado!
[p. 39]
|
Xan
|
|
(Ademirado.) |
|
¿Don
Xaquin? ¿Qué xente é aquèla que vén por aló? |
(Sinála
pr'a dereita.) |
Don
Xaquin
|
¿Cal?
|
Xan.
|
¡Aqueles
que traen sombreiros ô xeito d'os civis! |
Don Xaquin.
|
¡Ah....!
Xa caigo. Son estudiantes de Santiago qu'andan requebrand'as mozas.
|
('Oyese
n'a orquesta, e como de lonxe, a múseca d'a parranda.) |
|
¡E
cantan bèn! |
Tio
Andres.
|
¡E
bailan mellor!
|
Xan.
|
¡Teñolles envexa!
|
(Sallen
os estudiantes, vestidos con manteus e tricornios.) |
Estudiante
1º.
|
Aquí
todos, compañeiros, que diante temos boa xente! |
Estudiante
2º.
|
¡Adiante
os d'as pandeiretas!
|
Estudiante
3º.
|
¡Viva
Galicia!
|
Estudiante
4º.
|
¡Vivan
as mozas gallegas!
|
(Algunhas
pescadeiras xuntans'o corro que fan os estudiantes.) |
Estudiantes.
|
Fillas hermosas d'a hermosa Cruña,
En cuyos pèitos viv'o amor,
Dádenos lèdas vòsa querencia
Qu'é grand'a fame d'o corazon;
Póis anque todos somos uns probes
E non gardamos metal d'o Sil,
En troque temos, par'adourarvos,
N'o noso peito, feitizos mil.
Veña unha surrisa,
Pelriñas d'o már;
Vaya un agasallo,
|
|
(Botan
bicos ó aire) |
|
Dade correndo rapazas
[p. 40]
Un amorosiño si;
Miráde qu'os estudiantes
Van morrer, sinon, d'esprit.
Garridas
Mulleres
D'aqueste
Verxèl;
Decide
Si somos
D'o vòso
Querer |
|
(Salle
pol-a ezquerda un mozo levando unha ucha n'unha carreta de mau.) |
Mozo.
|
Paisano:
|
(Dirixindos'o
Tio Andres.) |
|
O vapor
dand'as
pitádas |
(Oyes'o chifro.) |
|
e vosté tan
acougado. Si se descuida queda eu tèrra o rapaz. |
Xan.
|
|
(Preparàndose
pr'o embarque.) |
|
¡D'o demo! |
Tio Andres.
|
¡Xa chegou a hora!
|
Don Xaquin. |
Oindo a esta bòa xente
|
(dirixindos'os
estudiantes) |
|
fux'o tempo
qu'é
un gusto. |
Esludianle 1°.
|
Gracias pol-o favor.
¿Embarcan vostédes?
|
Tio Andres.
|
|
[Entenrecido] |
|
Este meu
fillo, señor. |
Pescadeira 1ª.
|
Gracias á Dios
qu'acabamol-a faena.
|
[As pescadeiras fan animados corros c'os estudiantes.] |
Xan. |
¡Non chore, meu pài!
|
Don Xaquin. |
¡Non s'afrixa, Tio
Andres!
|
Tio Andres.
|
|
(Apreixand'a
Xan) |
|
¡Xa nunca
máis te
vexo! |
Xan. |
Non diga iso, qu'eu
logo volvo.
|
Tio Andres.
|
¡Fillo d'a miña y-alma!
[p. 41]
|
Xan.
|
¡Pài quiridiño ...... bendígame!
|
(Fincas'ós
seus pès.) |
Don Xaquin. |
Non poido ver isto.
|
(Choriquea
en silenzo) |
Pescadeira 1ª. |
Nin eu .
|
Idem 2ª. |
Nin eu.
|
Estudiante 1ª. |
¡Que cuadro!
|
Tio Andres.
|
|
(Dandoll'a
chuchar a mau a Xan) |
|
Filliño, |
(chòra) |
|
se bon: |
(falando paseniñamente) |
|
acórdate d'os teus
probes páis: roga por eles â Virxen d'o Carmen: pídell'a Dios que
nos conceda saúde pr'apreixart'axiña, e si por disgracia morremos sin terte n'o regazo ou morres ti sin
que podamos valerche nin darche o últemo bico, |
(moito
sentimento) |
|
que Dios
.... nós
xunte n'o cèo. Filliño: còlga d'o peito est'escapulario que che
manda tua nai: se bon, se bon .... |
Xan.
|
|
(Erguéndose) |
|
iPaiciño
d'a
y-alma! |
Tio Andres.
|
¡Adios!
|
Xan.
|
¡Adios! ¡Adios, D.
Xaquin!
|
(Apreix'o) |
D. Xaquin.
|
|
(Chorando) |
|
¡Adios,
Xaniño!
Escribe sempre que pòidas, e non t'esquenzas de que teus páis morrerán de pena si
axiña non vòlves. |
(Desvianse.) |
Xan.
|
¡Adios todos! Rapaz,
|
(ò d'a
carreta) |
|
vamos. |
(Vaise) |
Tio Andres.
|
|
(Vendoo marchar) |
|
¡Adios,
meu filliño! |
(Bótase chorando n'os brazos de D. Xaquin.) |
D. Xaquin.
|
Cale, Tio Andrés. Fuxámos d'aquí.
|
Tio Andres.
|
Si, si.... Boas tardes señores.
|
(Vánse pol-a dereita.) |
Estudiante 1º. |
¡Qué cousas se ven n'esta terriña querida! Emigracion ¡de cantas
disgracias tès a culpa! ¡Probes padres! ¡Probes fillos! Probe
Galicia!
|
Pescadeira 1ª. |
|
(Avisando) |
|
Xa
sall'o vapor. |
Estudiante 1º.
|
Verdá que sí.
|
(Empez'a vers'o vapor que, pouco a pouco, marcha por detrás d'o
castèlo de San Anton.) |
[p. 42]
Luz de bengala ó cuadro. A xente qu'está
n'o escenario pónse à mau dereita pra mellor vista d'o púbrico.
|
Todos. |
Xa os nòsos paisanos
Nos dicen
Adios.
Xa chora
Galicia
A sorte
Cativa
Qu'o cèo
Parece
Lle quixo
Donár,
Levando
Seus fillos
Pra lonxe
D'os pobos
Que lèdos
Lles dèron
Vidiña
E fogar. |
|
(0 vapor solta un cañonazo.)
|
|
Xa os nòsos paisanos
[p. 43]
Adios galleguiños,
Adios rapaciños,
Que todos
Fertuna
Fagades
Aló. |
Adios paisaniños,
Adios hirmanciños,
Que todos
Gozosos
Volvádes
Acó.
Adios,
Adios,
Adios,
Adios. |
|
|
|