Anterior Anterior ¡Non mais emigración! (Apropóseto líreco-dramáteco)
Auto primeiro (pp. 7-43) (páxina 2)
Seguinte Seguinte
m5armadateixeirononmaisemigracion002.html

[p. 6]

REPARTO


Marica   ..............................................
Beneficencia gallega   ..........................
Sra. Rodriguez (Dª. Dorinda.)
Tia Colasa   .........................................
Hirmá d'a Caridá   ................................
Labrega 2ª e 3ª   ..................................
Sra. Alcántara (Dª Xaquina.)
Xan   ..................................................
Sr. Varela (D. Iñigo.)
Farruco  ..............................................
Sr. Lopez (D. Rexino.)
Tio Andrés   ........................................
Sr. Franco (D. Anton.)
Don Xaquin   ........................................
Sr. Mosquera (D. Secundino)
Crego d'aldea   ....................................
Sr. Abade   .........................................
Sr. Cuevas (D. Felipe d'as)
Don Alifonso   ......................................
Anxelo   ..............................................
Sr. Caula (D. Xesús María)
Alberte   ..............................................
Sr. Muxía (D. Cándido.)
Un rapaz   ...........................................
O neno Manoliño Fernandez
Un mozo   ...........................................
Sr Carballal (D. Dionisio.)


     O antusiasta y apraudido orfeón Ecos de Galicia, a rogo d'os autores de ¡Non mais emigración! desempeñou, e por certo, con notabre trunfo, a parte d'os "coros".


EPOCA CORRENTE ANO — 188...


Enténdase por dereita y-ezquerda as d'os autores.


[p. 7]

AUTO PRIMEIRO.

TITOLO D'OS CUADROS.

1º A tascar.
2º Consellos de familia.
3º Emigración.


DECORACIOS.

1ª Aldea de Galicia.
2ª Chouza d'aldea.
3ª Vista d'a Cruña.


PERSONAXES.

Marica.
Tia Colasa.
Tio Andrés.
Xan.
Crego d'a aldea.
D. Xaquin.
Farruco.
Alberte.
Pescadeiras, estudiantes, nenos, xente d'o pobo, etc.




[p. 9]

CUADRO PRIMEIRO.


     A escena semella unha aldea de Galicia con chouzas, alboyos, hórreos, etc. E de noite, pro crara, aparcendo a lúa n-o teon d'o fondo. N-a parte baixa d'o foro, fixaráse un trasto pequeno representand'o ribazo d'unha congostra prauticabre que marcha pol-a ezquerda. Este ribazo ten cancela.


ESCENA PRIMEIRA.

     MARICA y-o CORO de mulleres, todas en traxes d'a terra.

MUSICA.


Todas.

     Vamonos pr'a tasca
Vamos a tascár,
Qu'a noite está boa
E temos luár.

     Corramos lixeiras
Vayámonos xá,
Qu'alí bailaremos
D'a gaita ô compás.

[p. 10]

     Pois a cousa
Mais a xeito
Pr'o delor
Escorrentár,
É unha jota
Ben bailada
C'un mociño
D'este lar.

     Vamonos xa indo,
Vamos a tascár
Antes qu'oscureza
Y-o craro luár.

     Vayamos correndo,
N'agardemos mais,
Qu'alí estarán todos
Os mozos d'o chán.

     E de cote
Brincaremos
Pol-as eiras
D'o lugár;
Y-os rapaces
Bullangueiros
Nosos pasos
Seguirán.
      (Oyes'ò lonxe un fort'aturuxo.)

Marica

     ¿Oides?
Xa os rapaces van pr'a tasca
E mui logo van chegár;
Andade vamos lixeiras
Corrend'a paso de cán.

     Andade xa rapaciñas

[p. 11]

Vamos ledas pr'o lugár;
Andade qu'a noite corre
E hai moito que tascár.

Coro.

     Si, si, vamos indo
Pr'axiña chegár
Qu'os mozos d'a terra.
Andand'aló ván.

     Si, si, vamos indo
N'agardemos mais
Qu'alí estarán todos
Os mozos d'o chán.

     (Fan movimento pra marchare; pro s'oye un novo aturuxo mais preto qu'o ùltemo, e Marica detennas amostrándolles o fin d'o camiño por donde parece que chega xente)

Marica.

     Caladas
Que veñen
De cote
Pr'acó
     (Oyese mais pret'o barullo d'a xente y-o aturuxár d'os mozos.)

     N'ai duda
Xa chegan;
Veremos
Que foi.

Coro.
     (En voz baixa.)

     Calemos
Que veñen
De cote
Pr'acó.
     (Mais pret'o barullo.)

[p. 12]


     Ahí veñen
Xa chegan
Veremos
Que foi.



ESCENA 2ª


     OS DITOS, FARRUCO, ALBERTE y-o CORO d'homes. Todos aparcen pol-a congostra.

FALADO


Farruco.
     (que ven diante, di, o modo d'aturuxo.)
     Ouh! rapaciñas!
     (Os recen chegados diríxens'o escenario. As mulleres qu'estarán postas en duas filas deixando libre o paso d'o camiño, xúntans'a eles, saudándose con apertas e loitas)
¡Mariquiña d'os meus sonos!
     (Apreix'a.)

Marica.
     (Desprendéndose con mal modo.)
¡Quita pr'aló Farruqueiro! ¡E sei que te tent'o de mo?

Farruco.
     (Un pouco anoxado. )
Y-entón porqué, ¿dache noxo, ou' tes vergoña?

Marica.

Nin unha cousa nin outra; pro......

Farruco. 

¡Vamos! Hoxe non estás pra folgos. Deixareite.

Alberte.
     [qu'estivo fixándose y-oindo o parrafeo de Marica e Farruco, dirixindos'a este]
Craro está. ¡Como que Xan d'os Picos, o fillo d'o gaiteiro d'Agremayor íbas'a casar con ela y-agora picoull'o verme por ir pr'a y-Habana!

Farruco.

¿Así Dios te leve? ¿Vaise pr'a Habana Xaniño?

Alberte.


Sí, home, sí.

Farruco.

Pois xa entendin o porqué de n'haber tasca. (Ap.)

[p. 13]

Xan é parente d'o dono d'a chouza d'aló, e como se vai, non queren fuliada.
     (Contento, resolto e gozoso)
¡Agora é a miña! ¡Marica! ¡Rapaces! Escoitade.
     (Cheganse todos a él.)


MUSICA


    
Unha nova
Vou a daros
Que' vos vai
Sobrecoller;
Unha nova
Qu'a Marica,
Chorosiña
Vaina ter.


     (Movimento de curiosidade.)
Marica y-os coros.
¿Que foi?
¿Cal é?

Farruco.

Que xa n'hai tasca
En tod'o mes;
Que xa Marica,
Me vai querer.

Marica y-os coros.

¿Porqué
¿Porqué?

Farruco.

Porque Xan d'os Picos,
O d'Agremayor,
Vaise pr'a y-Habana,
Si xa non se foi.
     (Todos s'ademiran, e mais prencipalmente Marica)

Marica.

     Quen trouxo
Esa nova,

[p. 14]

     Decideo
Por Dios;
Quen dixo
Tal cousa,
Quen vol-a
Contou.

Farruco.

     Q'ê certo
N'ô dudes,
Alberte
A rosmou:
Alberte
Ten cheiros
E non s'
Engañou.

Marica y-os coros.

     Pensará
     Pensará
Qu'ali en onzas
Vai pront'a nadar.

     Pensará,
     Pensará
Que n-Habana
Sua estrela estará.

Marica.
     (Con moito sentimento.)
     ¡Pobre Xan! ¡Mal pocadiño!
¡Pra que de min fuxirá!
¡Probe Xan! ¡Probe Xaniño!
Si se vai.... non volverá.
     (Enxugas'as bagoas c'o rianxo).

Coro d'homes.

     Mal pocado,
     Vamos velo
Vamol-a desengañar,

[p. 15]

     Qu' ê mentira
     Qu'ali poida
Facer naid'un diñerál;
     Que n'ê certo
     Qu'hoxe traiga
Nin un rif o qu'aló vai;
     Qu'ê mui falso
     Qu'él topára
Donde cartos aforrár.

Coro de mulleres.

     Non t'afrixas
     Mariquiña
Qu'él, sin duda, non s'irá;
     Non mais chores
     Mimosiña,
Qu'ese amor, n'ô deixará.

Os coros.

     Mal pocado
     Vamos velo
Vamolo-a desengañar;
     E de paso
     Saberémos
Cand'a festa se fará.
     (Marica que sigue chorosa namentras os coros cantan, deixase levar, pouco a pouco, pol-as compañeiras y-amigos que van dereitos pr'o camiño, entoando a últema parte.)


FALADO


Farruco.
     (que fai por quedars'atrás de todos.)
Él vaise, si Alberte non mente. Consolémola pois, e miña será c'o tempo.


[p. 16]

ESCENA 3ª

     OS DITOS e XAN.

     ['O chegar Marica y-as últemas persóas diant'a canceIa d'o ribazo, aparce, brincando esta, Xan, en traxe de Iabrego.]

Marica.
     ('O velo)
¡Meu amorciño! 
     (Choriquea)
¿Dónd'estiveche onte a noite? ¿Porque dixeron que fuxias d'o meu lado?

Xan.
     (Desprezándoa)
¡Valtroteira! Eu detéstovos.

Marica.

¡Anoxouse.... ! ¡Disgraciada de min....! ¡Eu... morro!
     [Cái desmayada n-o chan. Todos a socorren, y-o primeiro d´eles, Xan, que dí  o que sigue.]

Xan.

¡Mariquiña.....! ¡Meu feitizo....! ¡Non me creas...!
     [Baixas'o teón d'o




CUADRO SEGUNDO.


    
Caerá este teón ô medio d'o escenario. Veráse n'él, unha chouza d'aldea, tamen en Galicia, con eira, curral, palleiro, silveiras, pasadoiros, etc., carro, cestos, escaleiras, arado y-outros istrumentos d'a labranza; todo, sin perxuicio de qu'o púbrico poid'ademirar un paisaxe d'os mais froridos y-hermosos d'a terriña gallega. Diant'o segundo bastidor d'a dereita poñerás'un trasto que semell'un copudo castiñeiro de cañota grande. A chouza, con port'aberta, debe quedar â mau ezquerda.


ESCENA PRIMEIRA.

     FARRUCO, SR. CURA, TIO ANDRES. Vist'o segundo com'os cregos d'as montañas, é decir, sotana, capa, sombreir'escuro d'anchas aas e vistos'arzacuello branco. O último, que xa é vello, o traxe provinzal; pro ven portado, cal si fora un rico vinculeiro. Tén na mau unha bisarma.

FALADO.


     (Farruco vai sair pol-a caixa d'o primeiro basti-

[p. 17]

dor d'a dereita; pro n'ese mesmo istante, aparcen pol-a porta d'a chouza o Sr. Cura y-o tio Andres. 'O velos escóndese, n-o sitio que noma, decindo:)

Farruco.

¡Que se traerá esta xente....! Abesullemos tras d'a cañota d'o castiñeiro.
     (Faino, coidando d' asomarse de cand'en cando.)

Sr. Cura.

Nada, tio Andres; vosté, como pai d'o neno, y-éu, como pái de todos, cumprimos c'un deber de concencia en facerlle ver, qu'hox'en dia, o mesmo n-Habana qu'en calquer'outra parte, está todo perdido.

Farruco.
     (Asomandose.)  
¡Tratan d'interrumpirll'o viaxe ...! ¡Bon é sabelo! 
     (Escóndese.)

Tio Andres.

É verdá, meu Señor, é verdá.

Sr. Cura.

Aqueles tempos en qu'un chegaba e decamiño tiña traballo pra, despois de sudalo moito, ganar catro cartos, acabaronselle. Hox'en dia, haill'aló mais fame, que n-a nosa terra. Os peródicos veñen cheos de recramos, d'us o d'outros, que buscan traballo, en troque d'un mal almorzo. O que fai dèz anos tiña catro pesos con que poder arranchars'outros catro, en calquera negocio, anque fora cativeiro, hoxe, ou non os ten porqu'os perdeu, ou si os ten, sabeos gardar, que si sembra, non recolle.

Farruco. 

¡Fala com'un libro!

Tio Andres.

Tèn razon, Señor Cura, tèn razon; pro vosté, tamèn com'a min sabe, que Xaniño é mais duro de cachóIa qu'as bestas d'a Capelada.

Farruco.

¡De verdá ....? ¡Iso convènme!

Tio Andres.

Conta él, qu'o fillo d'a taberneira d'a Ponte mandall'a nai, cada dous ou tres meses, unha onza; qu' Alberte Camiño, veu d'aló o ano pasado e c'o diñeiro que trouxo mercou dous lugares, fix'unha

[p. 18]

boa chouza e donoulles âs hirmás catr'ou cinco parexas de bóis; qu'isto y-outras cousas fanlle deprocatar, que n-Habana corr'o diñeiro que dá xenio; que por outro lado, ind'él aló, non vai á servir ô Rei porque se fai "voluntario" en canto chegue.

Farruco.

¡Qu'aquevucado está, mal pocado!

Sr. Cura.

Iso non quèr decir nada, Tio Andrés, porqu' anqu'o dito fora certo, qu'en moita parte non o é, a vosté non Ile faltan oito mil reás con que libertal-o fillo.

Tio Andres.

Si llo prometin, Sr. Cura.

Sr. Cura.

Pois logo ....

Tio Andres.

A min, é verdá que pol-o d'hoxe ¡Dios mediante! non me falta unha onza, non señor; e tamèn é certo qu'entre pagas e dereitos de consumos, as terras non deixan nada, pro de calquera maneira, antes que ver ô fillo coller o fusil, sèi vender un pedazo de pan ou un regado calquera.

Sr. Cura.

De tanto sabelo, teñollo esquencido, Tio Andrés. Ademáis; Xaniño é o úneco fillo: a parenta está vella: vosté non é novo, e si por disgracia lle morre n-Habana —como morreron moitos máis— esto vai a ser un desconsolo. Vosté tampouco pode solo gobernal-o lugár; de maneira, qu'o consentir ese viaxe parecem'unha toláda.

Tio Andres.

E vosté que quér qu'eu lle faga!

Sr. Cura.

¿Porque non fai por casalo? Él e máis Marica, a fiIla d'o caseiro d'Andrade, seique s'entenden. Marica non é mala muller, y-anque probe, é honrada.

Tio Andres.

É verdá; pro â miña parenta fixeronlle creér, qu'ela tèn algo —âs caladas— con Farruco d'Outeiro.

Farruco.

¡Ogallá for'así!

Tio Andres.

O pícaro di que non é certo; pro vosté xa sabe como son as náis d'a nosa tèrra; primeiro deixan morrer

[p. 19]

un fillo antes que casalo c'unha muller que non recenda d'honrada, en calquera sitio.
Malas lenguas nunca faltan, Tio Andres, e quizais, quizais, eses ditos de Marica veñan d'algunha d' esas.
¡Cèn mil bruxas t'esconxuren, corbo d'os demos!

Tio Andrés.

A parenta dixolle qu'esperara un ano: qu'ela vixilaria, e que si vía qu'o que se di d'a rapaza non era verdá, desde logo casaríanse. Non lle podia decir máis.

Sr. Cura.

Pois nada, vamos a drento e volverémos a remachar n-o cravo; qu'esté todo disposto non importa, e si desde logo non podemos facer nada, vosté, d'aquí â Cruña, vaille sempre aconsellando.

Andrés.

Vamos, señor Cura, e fálelle como vosté sabe facelo

Sr. Cura.

Pois nada, vamos.
     (Dan a volta e collen dereitos pr'a porta d'a chouza.)

Tio Andrés.
     ('O ver qu'o crego lle quér facer entrár primeiro)
Vosté diante.
     (Fanno asi, coidand'o Tio Andres de deixar á porta d'a chouza a bisarma que tiña n-as maus.)



ESCENA 2ª.


     FARRUCO, que despois de qu'os outros saíron d'o escenario, aparce indo e restregando as maus de gozoso.


Farruco.

Por moito que fagan non pòden consiguilo. D'algo habian de servir as miñas patrañas. 
     (Pons'a porta d'a chouza escoitand'o que falan.)
 O dito; está emperrado e nin ó pái nin o Crego o poden volver atrás. ¡Que...!
     (Sobrecollido) 
¡Van a chamar a Marica...! Iso será si eu quero. Antes qu'aló cheguen, xá eu armarei maraña.
     (Vaise correndo pol-a dereita.)


[p. 20]


ESCENA 3ª


     MARICA. Sall'â escena pol·o primeiro bastidor d'a ezquerda levando d'a mau dous cabritos y-un pequeno feixe d'herbas baixo d'o brazo.


Marica.
     (Contemprand'a chouza.)
¡Alma miña! ¡Cando te volverei á ver!
     (Enxugas'as bagoas c'o rianxo.)
Vosoutros sodes felices,
     (dirixindos'os cabritos)
mais eu.... eu morro de delor.


MUSICA.


     Pedide cabritiños
Á Virxen d'o Cristál,
Qu'o meu amor non fuxa,
N-a vida, d'o lugár.

     Pedídeo fervorosos,
Pedídello por Diós,
Si non queredes morra
Axiña de delór.

 Eu en troque
Traeréivos,
Moitos feixes
D'alcacer;
E o monte
Levareivos
Cando empece
O amancer.

     E xuntiños os tres vivirémos
Sin máis nunca por naide chorár;
Y-os tres xuntos despóis brincarémos
Pol-as leiras de rente ô pinár.

[p. 21]

D'acó
Pr'alá,
D'a eira
'O lár;
D'aló
Pr'acá,
D'o monte
'O chán



ESCENA 4ª.


     MARICA e FARRUCO. 'O acabar Marica o canto anterior salle Farruco por dond'acostuma.

FALADO.

Marica.
     ('O ver a Farruco e dirixindos'o púbrico)
¡Qu'abesoiro!

Farruco.

¡Mariquiña!

Marica.

Non me persigas Farruco: procata qu'o meu amor non che pèrtenece: qu'a miña honra póde peligrar, si non deixas de seguirm'os pasos: pensa.....

Farruco.

¡Feituquiña! Si o qu'eu precuro é levár ô teu seo a felicidade que che roubou o amor; si os meus traballos encamiñans'a que Xaniño non emigre a Habana, pra que ti poidas vivir com'os anxeles d'o eco.

Marica.
     (Colléndoll'a mau)
¿Pois como enton.....?

Farruco.

Escoita Maruxa. Ti sabes que sempre por ti bebeu os ventos Farruco d'Outeiro: qu'o amor que che tèn sobrepuxa ô que teñen as frores ó orbállo d'a primaveira; máis procata unha cousa meu ben....

Marica.

¡Que....! ¡Dio axiña....! Non me fagas esperar.

Farruco.

Que si non queres, com'hastra agora non quixeche,

[p. 22]

ademetir os meus parrafeos; si pol-o contrario tod'o teu pensamento entregache a Xan d'os Picos. ¿Vou eu por isto á facerte disgraciada? ¿Vou en vinganza a levár teu nóme de boca en boca pra qu'estas parólas lixen a honra que tant'estimas? Non, miña prenda, non. O meu amor é o amor d'os anxeles Dios d'o céo, (Ap. ¡Como sei mentir!) é un amor d esprito qu'o mesmo te quér solteira que casada.

Marica.

(Ap.) Est'home engáñame

Farruco.

É un amor que non s'esprica máis que n-a fala d' aló,
     (sinaland'o céo)
e que ti non entendéras anque quixéras.

Marica.

(Ap.) Nin ti tampouco, por máis qu'o pintes.

Farruco.

É un amor, meu beu, que non tén outro fin máis que verte alegriña e feiticeira, sin bagoas nin choros, peniñas nin delores.

Marica.

Pois s'iso é, ¿porqué me persigues dende fai catro anos? ¿porqué non me deixas, en ruas nin festas, en fias nin tascas? ¿porqué Farruquiño?

Farruco.

Direicho, prendiña.

Marica.

Non, non; non quero qu'o digas. Fuxe d'o meu lado que si Xan me sabe qu'aquí estou......

Farruco.

Nada che diría. Él mesmo mandoume falára contigo, pra desengañarte de que si se vai.....

Marica.

¡Que.... ! ¡Dio axiña!

Farruco.

Non máis esta terra seus ollos verian.

Marica.

     (Sobrecollida e con mal xeito.)
Non é certo: é.....

Farruco.

Pódelo, creér Mariquiña; máis eu conselleille, refreusiós lle fixen e......

Marica.

¡Que...! ¡Que.....!
     (Falan caladiñamente.)



ESCENA 5ª.


     OS DITOS e XAN. Sall'este pol·a porta d'a chouza sin fixars'en

[p. 23]

Marica e Farruco, que tampouco, a sua vez, procatan a chegada d'o novo personaxe.


Marica.
     (Empuxand'os cabritos pra drento.)
Brincad'un pouco pol-o monte, que falla vos fai.
     (Continùa o parrafeo con Marica, ô parcér, bastant'agarimosa.)

Xan.

Direill'adios. Ela ô fin, embarga o meu pensamento e.... ¡quen sabe si o que din as xentes sobr'os parrafeos con Farruco, será verdá! Eu.... non debo creelo. Dinmo asi as suas bagoiñas, aquel vaído de fai poucos dias, a falta de saúde, o agarimoso d'o falár o....
     (Procatase d'a presenza de Marica e Farruco.)
¡Cala! ¡Que vexo! ¿Será ilusión d'os meus ollos?
     (Fíxase moito n-os rapaces à vez que, pouco a pouco, recula pr'as veiras d'a porta d'a chouza.)
¡Non! ¡N-hai duda! ¡Eles son!
     (Con moit'enfado.)
¡Valtroteira! ¡Poñérseme diant'os faciños! Eu matoos.... si.... matoos.
     (Bota mau à bisarma que deixou o Tio Andrés arrimad'a porta e váise dereito pr'os supostos namorados, con malas intenciós.)
¡Condanados! ¡Habédeas de pagar todas xuntas!
     (Síntese barullo de xente que semella baixar as escaleiras d'a chouza. Procátanse Marica e Farruco e sin mirar pra Xan escóndense diant'a cañota d'o castiñeiro, despois de dicir:)

Farruco.

Que baixa xente: escondámonos.
     (Estas escenas deben ser rápedas)

Xan.

Fuxídes.... Eu vos siguirei y-así......



ESCENA 6ª.


     OS DITOS, SR. CURA, TIO ANDRES. 'O sair estos últemos pol-a porta d'a chouza, chégase Xan a eles y-encárgalles silenzo.

[p. 24]


Sr. Cura.
Tio Andres.   
     (Quediño y-a un tempo.)
¿Que foi?

Xan.

Qu'o que miña nái sabe de Marica e Farruco d'Outeiro é a pura verdá. Ahí estaban parolando mui agarimosos cand'eu sallía a despedirme d'ela.

Tio Andres.

¿Haberá vergoña n-o mundo?

Sr. Cura.

¿Veríase nunca cousa com'a ela?

Xan.
     (Adoecendo de coraxe.)
Eu matoos. ¡Xuro a Dios!

Sr. Cura.

¡Pacencia, Xaniño! ¡Non te perdas por naide!
     (Fái por conteñelo.)

Tio Andres.

¡Por Dios, meu filliño!

Sr. Cura.

Pro Xan, ¿víchelos ben?

Xan.

¡Que si os vin....! Veñan conmigo e veránnos vostés.
     (Póñense d'acexo tras d'o castiñeiro.)

Farruco.

Non t'estrane, Mariquiña. Pra o amor non hai valádos; confia en min e xuroche que serás feliz.

Xan.

¿Vostedes oyen? ¡Partam'un leño!

Sr. Cura.
Tio Andres.


¡N·hai duda!

Marica.

Farruco, ti non m'engañas?

Farruco.

Non, nena, non. Enterésome por tí desde fai tempo y-en todo o qu'eu poida valerche, conta conmigo.

Marica.

É qu'eu dudo que Xan......

Xan.

¡Falas de min! ¡Levenm'os diaños!
     (Quer'armar lóita. Os compañeiros suxétano.)

Tio Andres.

¡Pacencia, Xaniño!

Sr. Cura.

¿Ti que vas facer rapaz?

Xan.

¡Eu estralo!
     (Adiantas'o escenario fero de rábea.)

Marica.
     ('O velo.)
¡Ai!

Farruco

(Id.) Fuxe Farruco.
     (Faino. A. escena continúa c'os demáis endividuos.)

Xan.
     (Querendo seguilo.)
Dáll'as zancas, que sinón devidote.
     (Detéñeno todos.)

[p. 25] 


Marica.

¡Xaniño!
     (Choriquea.)
¿Qué tès?
     (Xan (1) deixa caer acaron a bisarma como si lle fora dar un vaído.)
¿Qué tès, meu amor, que tès? ¿Doich'algo? ¿Qué che pasa?

Xan.
     (Desprendéndose d'ela e como desprezándoa.)
Ti tamen, fuxe d'aquí ¡mala fada! si non qués que te machuque.

Tio Andres.

Si, si, fuxa mais que de presa.

Sr. Cura.

A traballar ¡pouca cabeza!

Marica.
     (Mui afrixida.)
Sr. Cura: si eu falaba con Farruco porque me dixo qu'o mandaba Xaniño.

Tio Andres.

¿Quen dixo tal cousa....? ¡Mentireira!

Xan.

¡Que nunca máis te vexa! ¡Marica! ¡Váite!

Marica.

¡Xaniño! ¡Meu feitizo!

Xan.
     (Con mala catadoira y-amostrándoll'o camiño d'o monte por dond'escapou Farruco.)
¡Fuxe!

Marica.
     (Arrodillándose n-o chan, e dirixíndos'o céo.)
¡Miña Vírxen d'o Cristál! ampárame.
     (Falando paseniñamente.)
Ti ben sabes que son inocente. Xustifícarne ¡nai d'a virtú! Socórreme ¡abogada d'a disgracia!
     (Baix'a cabeza e chora con moito sentimento.)

Tio Andres.

Xan ¿será verdá o que dí?

Xan.

Verémolo. Deixennos solos.

Sr. Cura.
Tia Andres.


Deixómolos.
     (Metense n-a chouza.)



escena 7ª.


     XAN e MARICA

MUSICA.


Farruco.

¡Paroleira! 
¡Valtroteira!


(1) Corrección do editor ; no orixinal "Farruco".


[p. 26]

¿Porque m'engañache, di?

Marica.

¡Meu Xaniño!
¡Mimosiño!


Non me fales, non así.

Coida que fires
Meu corazon;
Coida que matas
Nosa pasión.

Xan.

Que ch'importa
O meu querér,
Si nunca miña
Pensache ser.

Marica.

Si sempre fuche
D'o meu querer,
¿Por qué dis iso?
¿Por qué? ¿Por qué?

Xan.

N-é certo;
Tal cousa,

Ni agora, ni nunca, podreiche creér.

O dito;
N-a creo

Por moito que fagas, nin penses facer.


Marica.

¿Por qué así me falas?
¿Por qué, dí, por qué?

Xan.

Porque Farruquiño
Gustach'abofé.


[p. 27]


Marica.

Cala que fires
Meu corazon;
Cala que matas
Nosa pasión.

Xan.

Si aquel querer
¡Trasn'ou demo de muller!
Qu'o rente d'un castiñeiro
Me pintache,
E que ti misma buscache
C'un parolar mentireiro,
Non podia
Durar máis qu'un curto dia,
Dend'as doce ô noitecer,
¿A qué ferías
O meu peito, con falsías?
¡Trasn'ou demo de muller!

Marica.

Si pensabas,
Cando gozoso chorabas
Pintándom'o teu amor,
Que soliña
Quedábame tan axiña,
Morréndome de delor,
Sin consolo
Por non terte n-o meu colo
Apreixado de pracer,
¿A qué decías
Que máis nunca olvidarías
A esta probe de muller?

[p. 28]

A UN TEMPO.
     XAN.
     MARICA.

Si xa tiñas
N-os ollos as bagoíñas
Dispostas pra m'engañar,
Y-o vertelas
Procatabas que con elas
Meu amor ibas pillár,
Pra de cote
Deixarme sobr'o gañote
A ilusion d'aquel querer,
¿A qué ferías
O meu peito con falsías?
¡Trasn'ou demo de muller!

Si xa tiñas
N-os ollos as bagoíñas
Dispostas pra m'engañar,
Y-o vertelas
Procatabas que con elas
Meu amor ibas pillár,
Pra de cote
Deixarme sobr'o gañote
A ilusion d'aquel querer,
¿A qué decías
Que máis nunca olvidarías
A esta probe de muller?

FALADO.

Xan.

¡Conqu'esas tíñamos....! ¡Mullères! Eu aborrézobos.

Marica.

Xaniño; cóida o que dís. Non botes leña n-o lume que podes queimarte.

Xan.
     (Con indifrenza)
¿Quén? ¿Eu? ¿Eu?

Marica.

Ti, ti, qu' anqu'hoxe non me quères sigun lle contach'a Farruco d'Outeiro, ¡quen sabe si ainda....
     (Choriquea.)

Xan.

Non m'enferrunxes, Marica, que nin vin a Farruco nin con él falei miga. ¿Tamen me queres facer argalleiro? ¿Non che bastou o engaño qu'aínda pensas......

Marica.

Si cèrto non fora, el non diría......

Xan.

¿AbofeIlas?


[p. 29]

ESCENA 8ª.


   
OS DITOS e FARRUCO. Despois TIA COLASA (nai de Xan) SR. CURA, TIO ANDRES. Farruco aparce pol-a dereita con mal carís y-armado d'un fungueiro.


Farruco.

(Ap.) Descompuxos'o cotarro.

Marica.
     (Continuand'o parrafeo con Xan.)
Si, si.

Xan.
     (Sin procatarse d'a chegada de Farruco.)
Xuro por estas cruces de Dios, qu'en canto t'atope, Farruco d'Outeiro,
     (O aludido torcell'o fuciño)
eiche d'arrancar a lengua, como fixo Martiño a Xan de Ventraces n-a lênda de Curros.

Farruco.

(Ap.) Hai que ser valente â forza.
     (Tóse con retintin. Movimento de sorpresa en Xan e Marica.)

Marica.
     (Botándos'en brazos de Xan.)
¡Por Dios, meu amor!

Xan.

Farruco d'Outeiro, viacó: duas palabras.

Farruco.
     (Achegándose.)
Xa t'oyo Xan d'os Picos.

Xan.

Eso quero, qu'homes somos os dous y-o fin....

Farruco.

Empeza cando queiras e non te trabuques.

Xan.

Non teño por qué trabucarme, e menos con xente vafúa com'a ti, que pasa o tempo faland'o que non debe.

Farruco.

Deix'a palla, e vamos ô conto.

Xan.

A palla non a deixo, porque palla foi o que de min lle mentich'a Marica.

Farruco.

Si ti non tès palabra, eu non teño a culpa. A Marica conteill'a verdá y-os homes o que din deben sostelo.

Xan.

¡Que dis! ¡galupin! ¡ferrapulgas! ¡Fendam'un leño....!
     (Fai aucion pra lòitar con él, pro impídello Marica.)
¡Deíxame nena!

Marica.

¡Non, meu Xaniño!
     (Forcexean)

Farruco.

Arrechégate, home, arrechégate, que si fuxin unha vez, xúroche qu'â segunda eiche de medir o lombo.

[p. 30]

     (Xan desprèndese de Marica e dall'a Farruco unha forte zafañada.)

Marica.

¡Ai, por Dios!

Xan.

¡Larpeiro! ¡Fillo d'os demos!
     (Lòitan. Xan traballa por quitarll'a Farruco o fungueiro que traguia n-as maus)

Farruco.

Poida que.... lèves.

Marica.

¡Xan....! ; ¡Socorro....! Vírxen d'o Carmen....!
     ('Os berros sallen d'a chouza, armando barullo, a Tia Colasa, o Tio Andres y-o Sr. Cura.)

Tia Colasa.

¡Xan....! ¡Meu fillo......!

Marica.

¡Xaniño......!

Tio Andres.

¡Qu'hai aquí! ¡Solten.....!

Sr. Cura.

¡Rapaces....! ¡Xan.....! ¡Farruco......!

Xan.

¡Deíxenme.... qu'o mato!

Farruco.

Y
so quixeras.... ¡galdrupeiro....! ¡mal home....!

Xan.

¡Anque non queiras!
     (Namentras s'oyen as escramaciòs de todos, o grupo-diante Farruco vai pouco a pouco achegándos'ô bastidor d'a ezquerda. Un momentiño antes arráncalle Xan o fungueiro a Farruco: érgueo, e cando Farruco chega a meterse n-o escenario, corre Xan tras d'él oíndos'a pouco a voz queixosa de Farruco que dí:)

Farruco.

¡Ai, que me matou!
     (Entran todos. Os autores deben facer de carreira estas escenas pra que non desmereza o seu efeuto. 'Ó seu talento artisteco se lles encomenda o bon resultado. Teòn arriba.)




CUADRO TERCEIRO.


     Decoración e trastos representando a cibdá d'a Cruña, como si a vista fora tomada desd'a carretera de Santa Maria d'Oza, cuya parroquea supóns' estár ô lad'ezquerdo.

[p. 31]

ESCENA PRIMEIRA.


     PESCADEIRAS, qu'aparcen â mau dereita. A escena pasa entre fusco e lusco.

MUSICA.


Pescadeiras

Como fenden,
Como rompen,
As marèas
N-o Orzán;
Como ruxe,
Como brua
C'a ventisca
O noso mar

Malo está hoxe o tempo
Pra poder pescár;
Malo estivo onte
Malo seguirá.

O vento
Non deixa
As redes
Tender;
O mare
Está bravo
Pra peixes
Coller.

Máis si n-a Maróla,
En longa rióla,
As traiñas todas
Poderan largár,
¡Canta parrochiña,
Pescada e sardiña,

[p. 32]

Dentro de mui pouco
S'iba salcochár!

     (Luz ò cuadro)
Xa crarea
Y-alumea
Led'o sol;
Xa son outros
Os petoutos
D'o Ferrol.

Xa gozosos e lixeiros,
Os boteiros,
Andan todos pol-o már;
Xa cangados mariñeiros,
Feiticeiros,
Escomenzan a bogár.


A bogár,
A bogár,

Que moitas moedas
Preciso é gañar,
Pra xantár.


A bogár,
A bogár,

Rapaces d'a Cruña
Que tedes bagár,
Pra folgár.


A bogár
A bogár.



ESCENA 2ª.


     AS DITAS e DON XAQUIN (maestro d'escola, pro non d'os esfa-

[p. 33]

mentados.) Despois, TIO ANDRES, XAN, un RAPAZ, LABREGAS, SOLDADOS etc.

FALADO.

Don Xaquín.
     (Sallindo pol-a ezquerda.)
Rapazas: bos dias.

Pescadeiras.

Bos dias. (Ap) ¿Quen será?

Don Xaquin.

A qu'hora sall'o vapor pr'a Habana ¿fanm'o favor?

Pescadeira 1ª.

'As doce, ou doce e media. ¿Váise vosté?

Don Xaquin.

Non señora; pro march'un veciño e quería velo antes que se fora.
     (Salen pol-a dereita o Tio Andres e Xan.)
¡Ah! Xa están aqui. Dispensen boas mozas. ¡Tio Andres! ¡Xaniño!.

Xan y-o
Tio Andres.


¡Don Xaquin!

Don Xaquin.

Non creín atopalos tan cedo.

Pescadeira 2ª.

¡Haiche qu'esperár! Sentèmonos rapazas.
     (Fanno algunhas.)

Tio Andrés.

É qu'o vapor debe saír logo e convén estár ô tanto.

Don Xaquin.

N-hai que ter prèsa. Hastr'as doce, segun din estas mozas, non salle d'a Cruña.

Xan.

Si..... pro....

Don Xaquin.

Non s'apure, Xaniño, que....

Tio Andres.

Fèrvell'a sangue por fuxir d'a terra e ¡Dios queira que non lle pese algun dia!
     (Choriquea caladiñamente )

Don Xaquin.

¡Ai, Xaniño! ¡Que verdá tan grande che di teu pai!

Xan.

¿Abofé?

Don Xaquin.

Ti eres mui neno pra comprendelo.

Un rapaz.
     (En traxe de mariñeiro e que salle pol-a caixa d'en frent'ò coro)
¡Xusto! Vostedes aquí tan caladas y-as traiñas chegando xá.
     (Váise)

Pescadeira 1ª.

¡Ai, nunca Dios me dèra!
     (Còrre tras d'o rapaz)

[p. 34]


Pescadeira 2ª.

¡Diaños, que descuidadas! (Id.)

Idem 3ª.

Andémos, rapazas.

Todas.
     (Dirixidos'o grupo.)
Bon viaxe, paisanos.
     (Vánse)

Xan.

Gracias, gracias.

Tio Andres.
Don Xaquin.


¡Vayan con Dios!

Don Xaquin.

Aquí hai vida Xaniño. Procata sinon esas mulleres ¡que caras! ¡que pèrnas! ¡que coores!

Xan.
     (Indifrente)
¡Bò!

Tio Andres.

É un neno, que nin sab'o que dí, nin o que vai facer.

Labrega 1ª.
     (Atravesando a escena c'un pequeno feixe n'a cabeza)
¿Mèrcan quèiróas?
     (Namentras dura o parrafeo entre Don Xaquin, tio Andres e Xan, vénse pasar, de cando en cando, augadoras con sellas, soldados, criandeiras, pícaros, etc.

Don Xaquin.

Houb'un tempo en qu'a emigracion d'os gallegos estaba xustificada. Hoxe, é a mayor calamidá

Xan.

¿Por qué?

Don Xaquin.

Porqu'hoxe, n'a nosa terra, non vive o que non quér. Fai dèz anos estábamos esfarrapados os maestros d'escola. Agora.... xa nos ves: boas ciróIas de somonte, zapatos de cordabán, sombreiro de pano dobre, camisola de lènzo d'a terra, unha onza n'o peto....
     (Amostrandoa)

Xan.

Si, pro....

Don Xaquin.

¡N-hai pro que valla!

Labrega 2ª.
     (O mesmo qu'a outra)
¡Quén quér privo leite, ou boas cebolas, ou boa leituga, os bos tirabèques?

Don Xaquín.

Os gobernos, de pouco tempo a esta parte, mirannos con bos ollos: temos ferrocarrís, temos frábecas, escolas de todas clas, moita....

Xan.
     (Interrumpindolle)
E bèn ¿qué me di con iso?

Tio Andres.
     (Santiguándose)
¡Avemaría que fillo teño!

[p. 35]


Don Xaquín.

¡
Como que che digo! Dígoche, que n'os tempos que corren, o que non é folgazán non sòménte pode vivir en Galicia, sinon que pode aforrár algús cartos. Nada máis que c'o gado salvans'hoxe os caseiros. Unha xobenca, por cativa que sea, val vinte ou trinta pesos: o nèto de leite véndese a seis cartos, a vinte-o menos-a ducia d'hòvos. ¿Cando se veu iso noutros tempos?
     (Xan non se dá por convencido)

Tio Andres.

¡Xaniño! Ainda estás a tempo. Pensa o que vas facer.

Labrega 3ª.
     (Pregoando)
¡Peras de Don Guindo, que se comen rindo!

Xan.

Meu pai, tèñollo pensado e pol-o tanto vamos â pousada pra traer o petate.

Don Xaquin.

Está enferruxado.

Tio Andres.

Está, está, e n-hai quèn poida con él. ¡Si vosté, Don Xaquin, conseguira....!

Don Xaquin.

Canté.

Tio Andres.
     (A Xan)
E logo quères que.... Eu irei a amañar a ucha, e ti, namentras, estáte por aquí con Don Xaquin.

X
an.
Don Xaquín.


Bèn está.

Tio Andres.

Póis hastra logo. (Ap.) ¡Si Dios quixèra!
     (Vaise pol-a dereita)

Don Xaquin.

Vamos tamèn nosotros a dar unha vòlta.

Xan.

Vamos.
     (Fanno pol-a ezquerda)



ESCENA 3ª.


     As antiguas PESCADEIRAS, RAPACES. Cruzan elas d'un ò outro lado d'o escenario como s'estivèran carretando sardiña. As que van d' ez-

[p. 36]

querda a dereita c'unha cesta n'a cabeza, y-as de dereita a ezquerda c'o mesmo trasto n'a mau.


Pescadeira 1ª.

¡Ai que xente!

Idem 2ª.

O qu'é hoxe.....

Idem 3ª.

Ser son o dèmo.

Idem 4ª.

¡Seique tès ganas de lèria, Xuana!

Idem 5ª.

¿E que che dixo?

Idem 6ª.

Nó pois él......

Idem 7ª.

¿E ti faslle caso?
     (Salle pol-a ezquerda un rapaz c' un pau amarrado â cadeira-en clás de sable-finxindo ser o coronèl d'un reximento d'a miliza. Lèva n'a mau unha bandeira gallega-mourada e branca-adornada c'o escudo xeneral d'a rexion.) (2)

Rapaz.

¡Batallon....!
     ('A voz de mando d'este rapaz, que fai de xefe, sallen á escena unhos cantos pícaros con páus n'o hombro, bén alineados, e por compañias d'a seis. Cada compañia deberá ter un abandeirado consistindo a insinia n'un pano branco co'a cruz de Santiago pintada, preso con dous nudos n'a punta d'o pau.)
¡Alto!
     (As pescadeiras continúan n'o seu traballo)

Pescadeira 1ª.

¡Mal agoiro!

Idem 2ª.

¡Mala siñál!

Idem 3ª.

Cand'os pícaros fan exercicio....

Idem 4ª.

Guerra segura.

Rapaz.

¡Media vòlta pol-a dereita.... derei....! ¡Alto...! ¡N'o seu lugar.... descansen!
     (Pasalles revista un por un.)
¡Compañeiros! (Ap.) Botareillel-a paróla que, pr'o caso, m'enseñou ònte meu tio Xerome.
     (Con moita enerxía.)
A. patrea gallega chámanos a de-


(2) 'E costume mui antigua n'algús condados de Galicia, a de qu'os pícaros prefiran, a outros xògos, o de facer exercicios guerreiros.


[p. 37]

fendel-o fogár. Aventureiros de mala facha lixaron a nòsa bandeira e faise mestèr que cada migaIla de pringo se labe co'a sangue de cèn corazós enemigos. Non temamos ô númaro nin âs ventaxas d'o armamento. Con pòlas de figueira escorrentaron os betanceiros a miles de foraxidos mouros, cand'o famoso tributo d'as "cèn doncellas": con fungueiros e fouces, si n·hai outra cousa, escorrentarèmos nosoutros ôs zumezagas d'o dia. Pardo de Cèla vixila os nosos pasos; Viriato-o Régulo-recórdanos o seu linaxe; os fuxilados n'o Carrál, amostrannos seu valimento. Probèmos, póis, que somos dinos de leval-os nòmes que d'esos guerreiros hèrdamos; loitèmos, com'ôs valentes d'o Medulio y-o Ponte Sampayo, e si a forza d'os alleos pode máis qu'a nosa, morramos apreixados â bandeira d'a pátrea, como morreu o batallon literario de Santiago n'os montes d'o Vierzo. Galicia, enton, bendecirá os nòsos nòmes: pedirá vinganza ô ceo, e desd'o fondo d'a cratedal de Santiago ergueráse fero o héroe de Clavixo, pra machucár baíx'os cascos d'o seu famoso cabalo ôs asesinos d'a honra d'a pátrea. ¡Compañeiros! Que nosos fillos non s'a vergoncen nunca de que Iles dimol-o ser; peleèmos como bos gallegos, e namentras teñamos alento berrèmos por chaus e penedos en son d'aturuxo ¡Viva Galicia!
     (Despois d'un istante de silenzo en qu'o "coronel" volv'a revistal-a forza, dá as òrdes de mando qu'o direutor d'a escena xuzgue comenentes. A orquesta, logo d'isto, toc'a muiñeira, y-o seu compás, fans'enrevesadas evoluciós n'o escenario hastra que todos sallen pol-o 3° ou 4° bastidor d'a dereita.)


[p. 38]

ESCENA 4ª.


     As mesmas PESCADEIRAS. Despois XAN, DON XAQUIN. Mais tarde, TIO ANDRES, ESTUDIANTES y-un MOZO.


Pescadeira 1ª.

Si foran verdadeiros soldados n-ó facian mellor.

Idem 2ª.

¡Creocho bèn!

Idem 3ª.

¡Nin qu'os foran!
     (Sallen pol-a ezquerda Xan e Don Xaquin)

Don Xaquin.
     (Paròlando con Xan.)
Pois síntocho, e mais que por náide, pol-a Tia Colasa. 

Xan.

N-hai que facerIle.

Don Xaquin.

Éla, a probe, estará esconsolada. A úneca espranza que tiña desfíxose, cal o fume. ¡Com'ha de ser...! ¿E Marica? ¿Qué me dis de Marica? ¿Cómo queda esa probe rapaza?

Xan.

¿Quén? ¿Marica? ¡Valente prea!

Don Xaquin.

¿Qué dis? ¿Estás bébedo ou toléas?

Xan.

Nada d'iso, e sinon que lle conten n'a parroquea os líos d'ela con Farruco d'Outeiro.

Don Xaquin

Xurára diant'un Santo Cristo que t'aquevucas,
Xaniño.

Xan.

Pois non o xure que conto verdá.

Don Xaquin

¿Abofellas?

Xan.

Abofé.

Tio Andres.
     (Sallindo pol-a ezquerda.)
Todo queda listo, de maneira que si quèren, podemos tomar un bocado antes de nada.

Xan.

N-haberá tempo.

Don Xaquin.

Ainda temos duas horas.

Tio Andres.
     (Ap. a D. Xaquin.)
¿Qu'houbo ó fin?

Don Xaquin.
     (Id. o Tio Andres.)
Nada; n-hai modo nin maneira de convencelo.

Tio Andres.

¡Mal pocado!

[p. 39]


Xan
     (Ademirado.)
¿Don Xaquin? ¿Qué xente é aquèla que vén por aló?
     (Sinála pr'a dereita.)

Don Xaquin

¿Cal?

Xan.

¡Aqueles que traen sombreiros ô xeito d'os civis!

Don Xaquin.

¡Ah....! Xa caigo. Son estudiantes de Santiago qu'andan requebrand'as mozas.
     ('Oyese n'a orquesta, e como de lonxe, a múseca d'a parranda.)
¡E cantan bèn!

Tio Andres.

¡E bailan mellor!

Xan.

¡Teñolles envexa!
     (Sallen os estudiantes, vestidos con manteus e tricornios.)

Estudiante 1º.

Aquí todos, compañeiros, que diante temos boa xente!

Estudiante 2º.

¡Adiante os d'as pandeiretas!

Estudiante 3º.

¡Viva Galicia!

Estudiante 4º.

¡Vivan as mozas gallegas!
     (Algunhas pescadeiras xuntans'o corro que fan os estudiantes.)


MUSICA.


Estudiantes.

Fillas hermosas d'a hermosa Cruña,

En cuyos pèitos viv'o amor,

Dádenos lèdas vòsa querencia
Qu'é grand'a fame d'o corazon;

Póis anque todos somos uns probes

E non gardamos metal d'o Sil,
En troque temos, par'adourarvos,

N'o noso peito, feitizos mil.

Veña unha surrisa,
Pelriñas d'o már;
Vaya un agasallo,
     (Botan bicos ó aire)
Sirenas d'Orzán.

Dade correndo rapazas

[p. 40]

Un amorosiño si;
Miráde qu'os estudiantes

Van morrer, sinon, d'esprit.

Garridas
Mulleres
D'aqueste
Verxèl;
Decide
Si somos
D'o vòso
Querer
     (Salle pol-a ezquerda un mozo levando unha ucha n'unha carreta de mau.)


FALADO.


Mozo.

Paisano:
     (Dirixindos'o Tio Andres.)
O vapor dand'as pitádas
     (Oyes'o chifro.)
e vosté tan acougado. Si se descuida queda eu tèrra o rapaz.

Xan.
     (Preparàndose pr'o embarque.)
¡D'o demo!

Tio Andres.

¡Xa chegou a hora!

Don Xaquin.

Oindo a esta bòa xente
     (dirixindos'os estudiantes)
fux'o tempo qu'é un gusto.

Esludianle 1°.

Gracias pol-o favor. ¿Embarcan vostédes?

Tio Andres.
     [Entenrecido]
Este meu fillo, señor.

Pescadeira 1ª.

Gracias á Dios qu'acabamol-a faena.
     [As pescadeiras fan animados corros c'os estudiantes.]

Xan.

¡Non chore, meu pài!

Don Xaquin.

¡Non s'afrixa, Tio Andres!

Tio Andres.
     (Apreixand'a Xan)
¡Xa nunca máis te vexo!

Xan.

Non diga iso, qu'eu logo volvo.

Tio Andres.

¡Fillo d'a miña y-alma!

[p. 41]


Xan.

¡Pài quiridiño ...... bendígame!
     (Fincas'ós seus pès.)

Don Xaquin.

Non poido ver isto.
     (Choriquea en silenzo)

Pescadeira 1ª.

Nin eu .

Idem 2ª.

Nin eu.

Estudiante 1ª.

¡Que cuadro!

Tio Andres.
     (Dandoll'a chuchar a mau a Xan)
Filliño,
     (chòra)
se bon:
     (falando paseniñamente)
acórdate d'os teus probes páis: roga por eles â Virxen d'o Carmen: pídell'a Dios que nos conceda saúde pr'apreixart'axiña, e si por disgracia morremos sin terte n'o regazo ou morres ti sin que podamos valerche nin darche o últemo bico,
     (moito sentimento)
que Dios .... nós xunte n'o cèo. Filliño: còlga d'o peito est'escapulario que che manda tua nai: se bon, se bon ....

Xan.
     (Erguéndose)
iPaiciño d'a y-alma!

Tio Andres.

¡Adios!

Xan.

¡Adios! ¡Adios, D. Xaquin!
     (Apreix'o)

D. Xaquin.
     (Chorando)
¡Adios, Xaniño! Escribe sempre que pòidas, e non t'esquenzas de que teus páis morrerán de pena si axiña non vòlves.
     (Desvianse.)

Xan.

¡Adios todos! Rapaz,
     (ò d'a carreta)
vamos.
     (Vaise)

Tio Andres.
     (Vendoo marchar)
¡Adios, meu filliño!
     (Bótase chorando n'os brazos de D. Xaquin.)

D. Xaquin.

Cale, Tio Andrés. Fuxámos d'aquí.

Tio Andres.

Si, si.... Boas tardes señores.
     (Vánse pol-a dereita.)

Estudiante 1º.

¡Qué cousas se ven n'esta terriña querida! Emigracion ¡de cantas disgracias tès a culpa! ¡Probes padres! ¡Probes fillos! Probe Galicia!

Pescadeira 1ª.
     (Avisando)
Xa sall'o vapor.

Estudiante 1º.

Verdá que sí.
     (Empez'a vers'o vapor que, pouco a pouco, marcha por detrás d'o castèlo de San Anton.)

[p. 42]

     Luz de bengala ó cuadro. A xente qu'está n'o escenario pónse à mau dereita pra mellor vista d'o púbrico.

MUSICA.


Todos.

Xa sall'
O vapor;

Xa os nòsos paisanos

Nos dicen
Adios.

Xa chora
Galicia
A sorte
Cativa
Qu'o cèo
Parece
Lle quixo
Donár,
Levando
Seus fillos
Pra lonxe
D'os pobos
Que lèdos
Lles dèron
Vidiña
E fogar.

     

     (0 vapor solta un cañonazo.)
Xa sall'
O vapor;

Xa os nòsos paisanos

Nos dicen
Adios.


[p. 43]

Adios galleguiños,

Adios rapaciños,

Que todos
Fertuna
Fagades
Aló.


Adios paisaniños,
Adios hirmanciños,

Que todos
Gozosos
Volvádes
Acó.

Adios,
Adios,
Adios,
Adios.



(FIN D'O AUTO PRIMEIRO.)

Anterior Anterior Seguinte Seguinte